Budowano ją 9 lat, waży 2 mln ton. Zapora w Solinie zmusiła do przesiedlenia aż 3 tys. mieszkańców wsi

W tym artykule:

1. Historia zapory w Solinie
2. Budowa tamy i elektrowni
3. Znaczenie zapory w Solinie
4. Ciekawostki o zaporze w Solinie

Tama ta jest zarówno źródłem energii elektrycznej, jak i ważnym elementem ochrony przed powodzią oraz zapewnienia stabilnego poziomu wody w rzece San. Zapora w Solinie została zbudowana w latach 60. XX wieku. Była wówczas jednym z największych tego typu obiektów w Europie.

Historia zapory w Solinie

Pierwszy projekt zagospodarowania hydroenergetycznego Sanu poprzez budowę zapory wodnej opracował już w 1921 r. prof. Karol Pomianowski z Politechniki Warszawskiej. W lipcu 1934 roku w rejonie Soliny doszło do powodzi. Jej skutki doprowadziły do podjęcia przez lokalne władze decyzji o zbudowaniu zapory.

Trzy lata później na zaproszenie ówczesnego rządu w okolice Soliny przybył światowej sławy szwajcarski geolog Maurice Lugeon. Miał określić przydatność regionu do wzniesienia potężnej tamy w samym sercu Bieszczadów. Miejsce to zostało wybrane dzięki obecności odpornego piaskowca, który wytrzyma napór wody.

Plany zostały zarzucone z powodu II wojny światowej. Po jej zakończeniu władze PRL wróciły do pomysłu w 1955 r. Konieczne było wysiedlenie wielu osób. Pod wodą miała znaleźć się nie tylko Solina, ale również okoliczne przysiółki, m.in. Zadział i Podkaliszcze, Taleśnica Sanna, czy też opuszczony po wojnie Horodek. Wyburzonych zostało kilkaset domów, budynków gospodarczych, nie mówiąc o przepięknych cerkwiach, które były symbolem regionu. Przesiedlonych zostało ok. 3 tys. mieszkańców.

Budowa tamy i elektrowni

Budowa zapory w Solinie rozpoczęła się w 1960 roku i trwała blisko 9 lat. Prace budowlane były prowadzone przez ponad 2 tysiące robotników i inżynierów. Właśnie w tym czasie powstała jedna z największych budowli hydrotechnicznych w Polsce. Koszt budowy szacuje się na 1,5 mld zł.

Projekt zapory został opracowany przez zespół inżynierów. Projektantem założeń zapory był inżynier Bolesław Kozłowski. Głównym architektem był Karol Pomianowski. Za część hydrotechniczną odpowiadał inż. Feliks Niczkie.

Budowa zapory była bardzo skomplikowana i wymagała zastosowania wielu innowacyjnych rozwiązań technicznych. Pierwszym etapem było wykonanie fundamentów pod zaporę, których budowa trwała około dwóch lat. Następnie wykonano betonowe filary, na których opiera się korona zapory.

Korona zapory ma długość około 664 metrów i składa się z 27 przęseł. Wewnątrz korony znajduje się komora przelewowa, która umożliwia kontrolowane zrzucanie wody w przypadku zagrożenia powodziowego. W pobliżu zapory zbudowano elektrownię wodną o mocy 200 MW. Wykorzystuje ona energię spiętrzonej wody przepływającej przez turbinę, wytwarzając tym samym energię elektryczną.

Tama w Solinie jest wykonana z betonu, a jej maksymalna wysokość wynosi około 82 metrów. Konstrukcja zapory opiera się na betonowych filarach, zbudowanych na skale granitowej. Cała budowla waży około 2 milionów ton.

Ostatecznego zalania dokonano we wrześniu 1967 r. Wstępny rozruch pierwszej turbiny odbył się 9 marca 1968 r., a 20 lipca oddano zaporę do eksploatacji.

Skutkiem ubocznym projektu zalewania Soliny było pozostawienie wielu szczątków dawnego życia na terenie regionu. Na dnie zbiornika można znaleźć niewykarczowane drzewa, fragmenty nierozebranych budynków, piwnic, a nawet przedmioty użytku codziennego. Według ustaleń budynki miały być usunięte podczas przygotowywania terenu pod zalanie do jesieni 1963 r., lecz tego terminu nie dotrzymano.

Znaczenie zapory w Solinie

Zapora znajduje się na wysokości około 446 metrów n.p.m. Dzięki niej powstało sztuczne jezioro – Zalew Soliński, zwany Bieszczadzkim Morzem. Ma powierzchnię ponad 22 km kw. i pojemność 472 milionów metrów sześciennych wody. Akwen ten jest popularnym miejscem wypoczynku dla turystów, wędkarzy i miłośników sportów wodnych. To jedna z atrakcji rejonu Bieszczad.

Ważnym aspektem działania zapory w Solinie jest ochrona przed powodzią. W przypadku zagrożenia powodziowego, zapora pozwala na kontrolowane zrzucanie wody, co zapobiega przelaniu się rzeki. Ponadto, dzięki zapobieganiu powodziom, zapora w Solinie jest również elementem ochrony przed erozją.

Zapora w Solinie jest też ważnym elementem krajobrazu i zabytkiem techniki. Zlokalizowana w pięknej okolicy Beskidu Niskiego, jest często odwiedzana przez turystów, którzy chętnie spacerują po okolicznych szlakach turystycznych. Warto również zwiedzić wnętrze zapory. Na zachodnim brzegu jeziora znajduje się miejscowość uzdrowiskowa Polańczyk.

Zapora w Solinie to także atrakcyjne miejsce turystyczne. Zalew oferujące wspaniałe widoki i wiele możliwości wypoczynku. Na terenie zapory znajduje się m.in. punkt widokowy, z którego roztacza się piękny widok na jezioro i okoliczne góry. Woda z jeziora Solińskiego jest bardzo czysta i bogata w ryby, dlatego stanowi ono popularne miejsce dla wędkarzy.

Ciekawostki o zaporze w Solinie

Oto kilka ciekawostek związanych z zaporą w Solinie:

• Budowa zapory w Solinie wymagała przesiedlenia około 3 tysięcy osób z okolicznych wsi. W ramach kompensacji mieszkańcom zapewniono nowe domy i ziemię pod uprawy. Zatopione wsie zostały przeniesione w nowe miejsca.
• W pobliżu zapory znajduje się Jezioro Myczkowskie. Znajduje się na nim zapora w Myczkowcach. Ma ona 430 m długości i 23 m wysokości.
• Region Jeziora Solińskiego to również oderwane od cywilizacji „dzikie” rezerwaty przyrody. Do najciekawszych należy ten nad Jeziorem Myczkowieckim, zajmujący prawie 165 h, gdzie możemy spotkać prawdziwie alpejskie krajobrazy.
• W okolicach zapory w Solinie można spotkać wiele gatunków zwierząt i roślin, w tym rzadkie i chronione gatunki. W rejonie jeziora występują m.in. raki, bobry, łosie, a także orły i bociany.
• W lipcu 2015 r. na zaporze w Solinie powstał największy ekologiczny mural w Europie. Dzieło zostało wykonane bez użycia farby i jest hołdem złożonym sile natury. Stworzono go poprzez wyczyszczenie niektórych elementów ściany zapory wodą pod ciśnieniem.
• W 2022 r. uruchomiona została w Solinie kolej gondolowa. Jej trasa biegnie obok zapory.

Szukasz więcej fascynujących informacji na temat świata roślin i zwierząt, odkryć archeologicznych i nieskończonego Wszechświata? Zaprenumeruj magazyn „National Geographic Polska". Najnowszą ofertę znajdziesz na tej stronie.