Wały Chrobrego. Spektakularny deptak Szczecina jest też doskonałym punktem widokowym

Spis treści:

Wały Chrobrego – kiedy powstały?
Wysokość, długość i kształt
Co się znajduje na Wałach Chrobrego?
Wały Chrobrego i zniszczenia wojenne

Deptaki kojarzymy z reguły z traktami biegnącymi między gęstą zabudową w centrum miast. Z tego powodu Wały Chrobrego należy uznać za wyjątkowy bulwar Szczecina. Co na nim i z niego można zobaczyć i jak spędzić na nim czas? Dowiecie się tego z naszego tekstu.

Wały Chrobrego – kiedy powstały?

Wbrew dumnej nazwie, wałów wcale nie usypano na polecenie pierwszego polskiego króla, Bolesława Chrobrego. Stało się to zaledwie na początku XX wieku i to na polecenie ówczesnych władz niemieckich. Nazwę zmieniono dopiero po 1945 roku, kiedy Szczecin po korekcie granic znalazł się w ramach Polskiej Republiki Ludowej. Nazwy związane z polskimi postaciami historycznymi nadawano też na przykład ulicom, by nadać polski charakter Ziemiom Odzyskanym.

Taras ziemny usypano w latach 1901–1907 na terenach zlikwidowanego Fortu Leopolda. Była to inicjatywa nadburmistrza Stettina, Hermanna Hakena. Tarasy zaprojektował Wilhelm Meyer-Schwartau. Do 1945 roku te wyniesione bulwary określano właśnie jego nazwiskiem – Hakenterrasse.

Wysokość, długość i kształt

Skala bulwarów robi wrażenie. Rozciągają się na długości pół kilometra. Położone są 17 metrów powyżej poziomu Odry Zachodniej. Osią Wałów Chrobrego jest promenada spacerowa, którą obsadzono drzewami. Na jej zakończeniu, po obu stronach znajdowały się pierwotnie półokrągłe place widokowe. W ich miejscach są obecnie restauracje, gdzie można się posilić po spacerze.

W centralnej części wałów znajduje się punkt widokowy i monumentalne schody, po obu stronach ograniczone pawilonami. Jest to miejsce spotkań szczecinian. Zwłaszcza w weekendy sporo się tu dzieje. Poniżej znajduje się fontanna. Przed nią wznoszą się dwie wieże oświetleniowe, wyglądające na latarnie morskie. Na Wały Chrobrego wiodą dwie symetryczne drogi – ulica Admiralska i Komandorska, biegnące w dół wzdłuż nasypu ziemnego.

Gmach Muzeum Narodowego i centralna część Wałów Chrobrego fot. Pawel Wiatrak via Shutterstock

Co się znajduje na Wałach Chrobrego?

Wały Chrobrego to przede wszystkim deptak, z którego rozpościera się doskonały widok na prawy brzeg Odry i jej odnogi oraz trzy wyspy: Grodzką, Bielawę i Łasztownię. W miejscu bocznych tarasów widokowych wieńczących bulwar znajdują się restauracje.

W górnej części Wałów Chrobrego znajdują się trzy wielkie kompleksy architektoniczne. W centralnej części jest Muzeum Narodowe z przepastnymi zbiorami. Można w nim zobaczyć trzy wystawy stałe:

Misterium Światła. Sztuka średniowieczna na Pomorzu;
Ukryte znaczenia. Sztuka na Pomorzu w XVI i XVII wieku;
Antyczne korzenie Europy. Szczecińska kolekcja Dohrnów.

Na wieży muzealnej znajduje się taras widokowy. Wstęp jest dodatkowo płatny, ale widoki – warte ceny. Poza tym atrakcję tę dopiero otwarto w 2024 roku, więc mało kto miał do tej pory okazję podziwiać spektakularne landszafty. W tym samym budynku ma swoją siedzibę Teatr Współczesny.

Gmach ten od początku, gdy powstał w 1913 roku pełnił funkcje muzealne. Do końca II wojny światowej mieściło się tam Muzeum Miejskie (Stadtmuseum Stettin). Budynek muzeum pomyślano jako zwartą i masywną bryłę, którą oblicowano jasnym piaskowcem i granitem. Eksponowano tam zbiory archeologiczne i etnograficzne, sztukę pomorską i europejską. Na wystawach były też artefakty z Afryki, Azji i Oceanii oraz eksponaty przyrodnicze.

Na półokrągłym tarasie muzeum od czasów niemieckich stoi rzeźba. Nie jest pewne, co przedstawia, więc nazywana jest dwojako: Herkules walczący z centaurem lub Walka Lapity z centaurem. Dzieło wykonał Ludwig Manzel. Jest to dynamiczne ujęcie dwóch postaci w walce: centaura i nagiego, umięśnionego mężczyzny.

Jest to najbardziej prestiżowe miejsce na całych tarasach, bo centralne i najbardziej eksponowane. Dlatego miał tam stanąć posąg cesarza Fryderyka III. Jednak jego proporcje nie wpisały się w wizję i ostatecznie przeniesiono go w inne miejsce w Szczecinie.

Na południe od budynku muzeum jest gmach Politechniki Morskiej. W czasach niemieckich mieściły się tam biura Krajowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Naczelnej Dyrekcji Ceł. Jego południowa część powstała w latach 1902–1905. Znajdowały się tam też mieszkania służbowe. Przylegający od północy do tego budynku gmach powstał w latach 1914–1921. W celu adaptacji gmachu na potrzeby uczelniane dobudowano salę gimnastyczną i laboratorium silników okrętowych

Z kolei na północy wałów znajduje się Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki. Przed II wojną światową był to gmach lokalnej rejencji, czyli władz terytorialnych obejmujących dzisiejsze Pomorze Zachodnie i Pomorze Przednie.

Wały Chrobrego i zniszczenia wojenne

Wały Chrobrego przetrwały zawieruchę wojenną i nawet nie uległy większym zniszczeniom w 1945 roku podczas walk z Rosjanami. Po wojnie przebudowywano głównie wnętrza budynków usytuowanych na tarasie.

Spolonizowano też niektóre elementy architektoniczne. Na przykład w niszach po obu stronach fontanny znajdującej się pod schodami w centralnej części wałów umieszczono figury żeglarza Jana z Kolna (ponoć dotarł do Ameryki przed Kolumbem) i średniowiecznego pomorskiego korsarza – Wyszaka.

Spolonizowano też herby miast na półokrągłej ścianie nad fontanną. Oznacza to, że miasta z terenów Ziem Odzyskanych uzyskały polskie nazwy, a miasta znajdujące się nadal po 1945 roku w granicach Niemiec zastąpiono kilkoma z obszaru Polski. Pojawiła się na przykład Gdynia. Wprawne oko dostrzeże modyfikacje kamieniarzy z czasów PRL.

Źródła:

Nasz autor

Szymon Zdziebłowski
Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.