Żebropław prawdopodobnie jest przodkiem wszystkich zwierząt. Zdaniem naukowców to najstarszy żyjący gatunek

Spis treści:

1. Czym jest żebropław?
2. Gdzie występują żebropławy?
3. Jak wygląda żebropław?
4. Czym żywią się żebropławy?
5. Kiedy żebropławy pojawiły się na Ziemi?
6. Żebropławy są najstarszymi żyjącymi organizmami
7. Układ nerwowy żebropławów

Przez długi czas sądzono, że gąbki są najstarszymi ze wszystkich żyjących organizmów. Za tą tezą przemawiały nie tylko skamieniałości datowane na 600 milionów lat, ale także ich prymitywna budowa. Te beztkankowe zwierzęta morskie nie mają przecież ani układu nerwowego, ani mięśni. Teraz wiadomo, że żebropławy są najstarszymi żyjącymi organizmami.

Czym jest żebropław?

Żebropławy, typ obejmujący ponad 100 gatunków, są zaliczane do dwuwarstwowych zwierząt bezkręgowych. Ze względu na podobieństwo do meduz, dawniej wraz z parzydełkowcami były klasyfikowane jako jamochłony. Należy jednak zaznaczyć, że żaden znany żebropław nie ma komórek parzydełkowych. Z tego względu zwierzęta te są nazywane bezparzydełkowcami.

Gdzie występują żebropławy?

Te prymitywne zwierzęta żyją w morskiej i oceanicznej toni wodnej –prowadzą pelagiczny tryb życia. W tym miejscu wypada jednak wspomnieć, że nieliczne gatunki pełzają po dnie lub prowadzą osiadły tryb życia. Żebropławy w Bałtyku są reprezentowane przez dwa gatunki.

Pleurobrachia pileus, czyli żebropław groszkówka, występuje w naszym morzu natywnie. Mnemiopsis leidyi, jedyny znany przedstawiciel monotypowego rodzaju Mnemiopsis, jest gatunkiem zawleczonym. Z wybrzeży Ameryki Północnej przybył do Morza Czarnego i wschodniej części Morza Czerwonego wraz z wodami balastowymi statków. W 2007 roku osiedlił się w Bałtyku.

Jak wygląda żebropław?

Najczęściej żebropławy są bezbarwne. Tylko niektóre gatunki mogą mieć pomarańczowy, czerwony lub czarny kolor. Wiele żebropławów ma zdolność do bioluminescencji. Zjawisko to zachodzi w następstwie zmiany energii wiązań chemicznych w energię świetlną z minimalnym wydzielaniem ciepła.

Większość mierzy od kilku do kilkunastu centymetrów długości. Jedynie przedstawiciele rodzaju Cestum osiągają do 150 cm. Mają wydłużone, jajowate lub gruszkowate ciało o symetrii dwupromienistej. Ich charakterystyczną cechą są położone wzdłuż ciała żeberka – zgrubienia zewnętrznej powłoki. Jest ich osiem.

Tak jak meduzy, żebropławy przypominają wypełniony wodą worek. Nic dziwnego, skoro ich galaretowate ciało w 99 proc. składa się właśnie z tej cieczy.

Czym żywią się żebropławy?

Układ pokarmowy żebropławów składa się z otworu gębowego, gardzieli, żołądka, kanałów i otworu odbytowego. Zwierzęta te są drapieżnikami. Poruszają się dzięki wiciom, które są zgrupowane wzdłuż wspomnianych żeberek. Ofiarę chwytają przy pomocy pełniących funkcję chwytną komórek, zwanych koloblastami. Ich zdobyczą są drobne skorupiaki, mięczaki, ikra i larwy ryb.

Kiedy żebropławy pojawiły się na Ziemi?

Naukowcy są zdania, że praprzodek żebropławów żył już 600–700 mln lat temu. Dziś nie da się określić, jak wyglądały te zwierzęta. Ze względu na skład ciała, w którym dominuje woda, nie pozostawiły po sobie żadnych skamieniałości. Badacze nie mają jednak wątpliwości, że miały dużo wspólnego ze współcześnie żyjącymi żebropławami. Mając to na uwadze, należy stwierdzić, że żebropław jest najstarszym wciąż żyjącym organizmem.

Żebropławy są najstarszymi żyjącymi organizmami

Do takich wniosków w 2023 roku doszli naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley. Badacze porównali chromosomy różnych gatunków pierwotnych zwierząt – gąbek, meduz i wielu innych bezkręgowców. Odkryli, że u żebropławów występuje inna kombinacja genów.

Już wcześniej było wiadomo, że chromosomy gąbek, meduz i wielu innych zwierząt zawierają podobne geny, mimo że mówimy każde ewoluuje niezależnie od ponad pół miliarda lat. To odkrycie udowodniło jednak, że chromosomy wielu zwierząt ewoluują w bardzo wolnym tempie i umożliwiło wykonanie obliczeniowej rekonstrukcji chromosomów wspólnego przodka tych organizmów.

Początkowo uczeni nie mogli ustalić, czy różnice w obszarze chromosomów występujące między żebropławami a innymi zwierzętami są zasługą rozległej ewolucji, czy przyczyna jest inna. Przeprowadzili więc sekwencjonowanie genomów innego żebropława, gąbki i trzech jednokomórkowców spoza linii zwierzęcej. Dostrzegli wspólne wzorce między żebropławami a organizmami jednokomórkowymi.

Co to oznacza w praktyce? Że to właśnie żebropław jest tzw. gatunkiem siostrzanym dla wszystkich organizmów, jakie kiedykolwiek żyły na naszej planecie, w tym także dla ludzi.

Układ nerwowy żebropławów

Na koniec warto wspomnieć o jeszcze jednej ciekawostce dotyczącej żebropławów. Badacze odkryli, że układ nerwowy tych zwierząt jest inny niż u pozostałych gatunków. Podczas gdy układy nerwowe innych zwierząt są zbudowane z odrębnych neuronów, pomiędzy którymi nie występują fizyczne połączenia, u żebropławów wiele neuronów tworzy spójną, syncytialną masę. Naukowcy nie potrafią jeszcze ustalić, w jaki sposób ta odmienność przekłada się na różnice funkcjonalne.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.