Ciekawostki o pszczołach. Czy po ich wyginięciu ludzkość naprawdę czeka zagłada? To bardziej skomplikowane

W tym artykule:

1. Ciekawostki o zapylaniu
2. Ciekawostki o pszczelarstwie
3. Ciekawostki o miodzie i innych produktach pszczelich
4. Praktyczne ciekawostki o pszczołach

Wszyscy wiedzą, że pszczoły są małe i brązowe. Błąd! Entomolodzy znają ponad 5700 gatunków tych pożytecznych owadów, a niektóre z nich kolorami nie ustępują motylom. Jednak nas najbardziej interesuje z reguły pszczoła miodna (Apis mellifera). To jej poświęcone są najczęściej ciekawostki o pszczołach.

Ciekawostki o zapylaniu

Głównym dobrem, jakie otrzymujemy od pszczół nie jest miód, a zapylanie. Rola pszczół jako zapylaczy jest ważna dla ogrodników, sadowników i rolników. A więc także dla wszystkich konsumentów.

• „Jeśli znikną pszczoły, człowiekowi pozostaną tylko cztery lata życia” – te słowa miał wypowiedzieć sam Albert Einstein. Jest to jednak podwójna nieprawda, bo wielki fizyk nigdy czegoś takiego nie mówił, a ludzkość w takiej sytuacji poradziłaby sobie. Jednak bez tych pożytecznych owadów rolnictwo wpadłoby w głęboki kryzys, a wiele warzyw i owoców zniknęłoby z naszych stołów.
• W latach 70. XX wieku polskie pasieki zaczęły nagle ginąć. W krótkim czasie liczba rodzin pszczoły miodnej spadła z ponad 2 mln do 700 tys. To była sprawka przybyłego z Azji pasożytniczego pajęczaka: roztocza Varroa destructor. Wysysa on hemolimfę (owadzi odpowiednik krwi) z larw i dorosłych osobników. Choroba, zwana warrozą, prowadzi do ginięcia rodzin pszczelich w ciągu roku, najwyżej dwóch-trzech.
• Pszczelarze nauczyli się jednak leczyć owady ze swoich pasiek. Gdyby jednak pszczoły wymarły, nie nastąpiłaby zagłada ludzkości. Funkcję zapylania kwiatów przejęłyby trzmiele, pszczolinki, miesierki, murarki i inne gatunki dzikich pszczół.
• Pszczoły na razie nie wymierają, ale też nie mają lekko. Badania wykazały, że w ciągu ostatnich 50 lat średnia długość życia pszczoły skróciła się aż o połowę.

Ciekawostki o pszczelarstwie

Ostateczny dowód na inteligencję owadów. Dwie pszczoły same odkręciły butelkę

Wystarczyło zaledwie 10 sekund, by filmik, na którym dwie pszczoły odkręcają butelkę, stał się viralem. Nie brakuje jednak komentarzy, że nagranie zostało sfabrykowane.

Kto wynalazł pszczelarstwo? Ludzie nauczyli się podbierać miód pszczołom wiele tysięcy lat temu.

• Najstarszy dowód podbierania miodu odkryto w jaskini Araña pod hiszpańską Walencją. To datowane na VII–VI tysiąclecie p.n.e. malowidło naskalne przedstawiające postać, która wspina się na skałę lub drzewo, by wybrać z gniazda miód.
• Pszczelarstwo ma tradycje sięgające starożytnego Egiptu. Najstarsze ule zbudowane przez ludzi opisywane były już 2400 lat przed naszą erą. Od samego początku chodziło o to, by ludzie mogli możliwie łatwo podbierać pracowitym owadom ich zapasy miodu.
• W dawnej Polsce miód był bardzo ceniony. Kradzież miodu i zniszczenie pszczelej rodziny karano śmiercią przez powieszenie. Bartnicy cieszyli się wyjątkowymi przywilejami. Nigdy nie zostali sprowadzeni do statusu chłopów pańszczyźnianych, pozostali ludźmi wolnymi.
• Przez tysiące lat procesu udomawiania hodowcy selekcjonowali pszczoły pod kątem produkcji tej słodkiej substancji. W efekcie owady te potrafią dziś wytworzyć jej znacznie więcej niż potrzebują do przetrwania. Jedna pszczela rodzina jest w stanie wytworzyć średnio 29 kg miodu w ciągu roku, magazynowanego w zbudowanych z wosku plastrach.
• W naturalnych warunkach plastry wcale nie są jednolite i uporządkowane. Pszczoły budują je tak, aby jak najlepiej wykorzystać przestrzeń swego gniazda, które może być ulokowane np. w dziupli drzewa. Dlatego plastry są pozaginane i mają różną grubość. Pszczoły dbają jednak o to, by zostawić między nimi wystarczająco dużo pustej przestrzeni, dzięki której mogą bez przeszkód poruszać się po całym gnieździe.
• Uzyskanie miodu z naturalnych plastrów było bardzo trudne. Pierwsi pszczelarze niejednokrotnie niszczyli całe kolonie w czasie zbiorów. Dlatego zaczęły powstawać ule, które dawały ludziom lepszy dostęp do środka gniazda i pozwalały na wyjęcie jego fragmentów bez uszkadzania całości.
• Dopiero pod koniec XVIII wieku zaczęły pojawiać się pierwsze konstrukcje z ramkami, które można było swobodnie wyjmować i wkładać do ula. Ułatwiło to pracę pszczelarzom i sprawiło, że pszczoły mogły pracować bez większych zakłóceń.

Ciekawostki o miodzie i innych produktach pszczelich

Sekretne życie pszczół. Zdjęcia z drzewa ukazują ich wewnętrzny świat

Przeprowadzony przez fotografa eksperyment z gniazdem dzikich pszczół pozwolił uzyskać niespotykane zdjęcia ukazujące , jak te owady bronią się, grzeją, chłodzą i utrzymują kontakty sp...

Miód jest najbardziej cenionym produktem pszczelim. Warto jednak pamiętać, że ludzie wykorzystują też inne produkty pszczele. Należą do nich pyłek, wosk czy propolis.

• Produkować miód potrafi wiele owadów, takich jak trzmiele czy osy. Jednak to pszczoły, zwłaszcza te „udomowione” przez człowieka robią to na tyle wydajnie, by opłacało się zabierać im część produkcji.
• Pszczela rodzina jest na tyle duża, że potrafi przetrwać zimę. U innych owadów społecznych zimuje z reguły jedynie płodna samica, która na wiosnę zakłada kolonię „od zera”. Aby przetrwać chłody, pszczoły muszą robić duże zapasy miodu i właśnie dzięki temu możemy z niego skorzystać także my.
• Nie tylko kwiaty są ważnym źródłem nektaru dla pszczół. Dzięki drzewom powstają wartościowe odmiany miodu, np. lipowy czy akacjowy. Miododajne są też kasztanowce, klony, jarzębiny i wierzby.
• Ceniony przez smakoszy miód spadziowy też ma związek z drzewami. Spadź to zbierana przez pszczoły słodka wydzielina niektórych owadów, żerujących na drzewach liściastych lub iglastych. Miód spadziowy jest ciemny i długo zachowuje płynność.
• Jesienią 2012 roku w Ribeauvillé we Francji pszczoły wyprodukowały niebieski miód. Jak do tego doszło? Owady szukały pożywienia w fabryce przetwarzającej odpady z produkcji drażetek M&M’s. Francuscy pszczelarze mieli potem problemy ze sprzedażą kolorowych miodów.
• Propolis, czyli kit pszczeli, jest lekarstwem cenionym nie tylko przez ludzi. Pszczoły też potrafią go same sobie aplikować, gdy wykryją, że ich ul został zaatakowany przez chorobotwórcze grzyby. W takiej sytuacji produkują go aż o 45 proc. więcej.

Praktyczne ciekawostki o pszczołach

Nowoczesne pestycydy uszkadzają układ nerwowy pszczół tak bardzo, że owady zataczają się jak pijane

W pomysłowym badaniu naukowcy pokazali, jaki wpływ wywierają na pszczoły nowoczesne pestycydy. Uszkadzają one układ nerwowy owadów do tego stopnia, że pszczoły nie potrafią iść prosto i...

Pszczoły to owady żyjące blisko nas. Dlatego czasem dochodzi do bliższych kontaktów z nimi. Wówczas warto znać poniższe ciekawostki o pszczołach.

• Uczulenie na jad owadów jest groźne dla życia. Może doprowadzić do tzw. wstrząsu anafilaktycznego, objawiającego się problemami z oddychaniem, spadkiem ciśnienia krwi i obrzękami. Taka reakcja może pojawić się błyskawicznie po użądleniu i wymaga fachowej pomocy medycznej.
• Uczulające działanie może mieć jad wielu owadów: os, szerszeni, a nawet tropikalnych mrówek. Jednak najgroźniejsze dla alergików są niestety pszczoły. Te pożyteczne skądinąd owady zostawiają w skórze żądło, z którego jeszcze przez jakiś czas może sączyć się jad.
• Pszczoły nie atakują ludzi, jeśli nie zostaną sprowokowane, np. przez osobę zbliżającą się zbytnio do ula. Dlatego jeśli taki owad brzęczy nam nad głową, najlepiej zachować spokój i powoli się wycofać. Paniczne wymachiwanie rękami może natomiast sprowokować atak.
• Jak zadbać o to, by w ogrodzie pojawiły się dzikie, łagodne pszczoły, takie jak murarki ogrodowe (Osmia rufa)? Składają one jaja w otworach w ścianach i deskach lub pustych łodygach roślin. Wejście do takiego gniazda zamykają za pomocą gliny – stąd ich nazwa. Domek dla murarek można przygotować, zbijając z desek niewielką skrzyneczkę i wypełniając jej wnętrze kawałkami bambusowych rurek mających co najmniej 10 cm długości. Od przodu taką konstrukcję należy zabezpieczyć stalową siatką. Dzięki temu ochronimy gniazda przed owadożernymi ptakami. Oczywiście oczka siatki muszą być na tyle duże, by przeszła przez nie pszczoła.
• Jak jeszcze można pomóc chronić pszczoły? Jeśli masz działkę, taras albo balkon, możesz obsiać swoją małą oazę różnorodnymi roślinami kwitnącymi. Najlepiej takimi gatunkami, które kwitną wymiennie, ponieważ są one wyjątkowo lubiane przez owady.