W Chinach odkryto niezwykłą skamieniałość. To stworzenie z głową dinozaura i tułowiem ptaka

W tym artykule:

1. Kiedy wyewoluowały ptaki?
2. Jak wyglądały najstarsze praptaki?
3. Czaszka dinozaura, ciało ptaka

Znalezisko pochodzi z północno-wschodnich Chin, z leżącej na wybrzeżu prowincji Liaoning. Znajdujące się tam skały formacji Jiufotang datowane są na wczesną kredę. Czyli na początek okresu geologicznego, który rozpoczął się 145 mln lat temu.

Formacja Jiufotang to źródło wielu niesamowitych znalezisk paleontologicznych. To stamtąd pochodzą skamieniałości mikroraptora – opierzonego zwierzęcia, które miało aż dwie pary skrzydeł. Naukowcy przypuszczają, że mikroraptory wspinały się po pniach z pomocą pazurów, a następnie poruszały się lotem ślizgowym.

W prowincji Lianing znajdowano również psitakozaury – dinozaury ptasiomiedniczne z dziobem przypominającym dziób papugi. A także liczne pterozaury oraz wiele szkieletów najstarszych ptaków.

Najstarszy dowód na to, że dinozaury jadły ssaki. Dawne gady wyglądały jak wrony i miały cztery skrzydła

Czym żywiły się dinozaury? Te mięsożerne jadły także ssaki. Czy ma to jakiś związek z ludźmi?

Były wśród nich tak zaskakujące gatunki, jak ptaki z rodzaju Yanoris. Te zwierzęta odżywiające się rybami miały długie dzioby z dziesięcioma zębami w górnej szczęce i dwudziestoma w dolnej. Albo ptaki należące do rodzaju Jeholornis, również uzębione, z niewielkim pióropuszem na końcu ogona.

Kiedy wyewoluowały ptaki?

Kreda kojarzy nam się z okresem, kiedy na Ziemi dominowały dinozaury. Jednak ponad 100 mln lat temu obok nich ewoluowały już ptaki. Uważa się, że ptaki wywodzą się z grupy dinozaurów zwanych teropodami. Nim pojawiły się gatunki, które zaliczamy obecnie do gromady ptaków, wyewoluowało wiele dziwacznych (z naszego punktu widzenia) form przejściowych.

Zwierzęta te miały zarówno cechy gadów, jak i ptaków. Taki był np. Archaeopteryx, który pojawił się już w późnej jurze (czyli ok. 150 mln lat temu). Miał on zęby, palce zakończone pazurami i długi „gadzi” ogon, ale również lotki identyczne jak u ptaków. Nie uważa się go za bezpośredniego przodka dzisiejszych ptaków, jednak mógł być z nim spokrewniony.

Jak wyglądały najstarsze praptaki?

W czasopiśmie naukowym „Nature Ecology & Evolution” ukazał się właśnie artykuł, który opisuje nowe znalezisko z formacji Jiufotang. To kompletny szkielet praptaka, który został nazwany Cratonavis zhui. Naukowcy szacują, że pochodzi sprzed ok. 120 mln lat.

To zwierzę pokazuje, jak wiele niezwykłych planów budowy ciała „testowała” ewolucja, nim w toku jej działania rozwinęły się ptaki. Cratonavis zhui miał głowę dinozaura i ciało ptaka. Jego nietypową cechę anatomiczną stanowiły wydłużone łopatki. Odróżniają go zarówno od współcześnie żyjących członków gromady ptaków, jak i należących do niej już wymarłych gatunków.

Na wizualizacji udostępnionej przez badaczy Cratonavis zhui na pierwszy rzut oka przypomina polującego orła. By zbadać jego czaszkę, naukowcy wykorzystali tomografię komputerową wysokiej rozdzielczości. Pozwoliło to odtworzyć kształt kości zwierzęcia bez wydobywania ich ze skał, co mogłyby doprowadzić do zniszczenia cennego znaleziska. Badacze poprzestali na odtworzeniu szkieletu Cratonavis zhui w komputerze.

Czaszka dinozaura, ciało ptaka

Badanie wykazało, że czaszka Cratonavis zhui była morfologicznie niemal identyczna z czaszkami tyranozaurów. – Większość ptaków z kredy, takich jak Cratonavis, nie mogło poruszać niezależnie górnym dziobem w stosunku do mózgoczaszki i dolnej szczęki – mówi dr Li Zhiheng, główny autor pracy.

Czy ssaki skorzystały na zagładzie dinozaurów? Nowe odkrycie paleontologów

Zdaniem zespołu paleontologów, tuż przed uderzeniem asteroidy w Ziemię 66 mln lat temu, dinozaury miały się bardzo dobrze. Zajmowały w tamtejszych ekosystemach pewne i stabilne miejsce. I to...

– Ta cecha rozpowszechniła się dopiero u współczesnych ptaków i przyczyniła się do ich ogromnego zróżnicowania ekologicznego – dodaje. Obecnie większość ptaków – włączając w to kurczaki czy papugi – może poruszać dolną i górną szczęką niezależnie od innych części czaszki i od siebie.

Wydłużone łopatki z kolei mogły stanowić oparcie dla mięśni służących do skręcania i odciągania kości ramiennych. – Kompensowały więc niedoskonałości słabo rozwiniętego aparatu lotu u prymitywnych ptaków – mówi dr Wang Min, jeden z autorów badania. Naukowcy umiejscawiają orłopodobnego Cratonavis zhui pomiędzy archeopteryksem a ptasim kladem Ornithothoraces, obejmującym współczesne ptaki i ich najbliższych przodków.

Źródła: EurekAlert, Nature Ecology & Evolution.

Nasz ekspert

Magdalena Salik

Dziennikarka naukowa i pisarka, przez wiele lat sekretarz redakcji i zastępczyni redaktora naczelnego magazynu „Focus". Wcześniej redaktorka działu naukowego „Dziennika. Polska, Europa, Świat”. Pasjami czyta i pisze, miłośniczka literatury popularnonaukowej i komputerowych gier RPG. Więcej: magdalenasalik.wordpress.com

1 z 1

Cratonavis zhui - szkielet (fot. WANG Min)

Cratonavis zhui - szkielet (fot. WANG Min)