Unikatowe znalezisko z Nowej Zelandii. Odkryto najstarszego morskiego gada na półkuli południowej
Zachował się po nim tylko jeden kręg, ale naukowcy są pewni. Jest to pozostałość po najstarszym znanym z półkuli południowej morskim gadzie – notozaurze, który żył na początku ery dinozaurów.
W tym artykule:
246 milionów lat temu, na początku ery dinozaurów, Nowa Zelandia znajdowała się w polarnej części rozległego oceanu Panthalassa. To z tych czasów pochodzi opisany właśnie prastary gad.
Notozaury były świetnie przystosowane do życia w wodzie, ale żyły podobnie jak foki, na lądzie i w morzu. Miały opływowy kształt ciała, kończyny zakończone pięcioma palcami spiętymi błonami pławnymi. Przednie kończyny były krótsze niż tylne. Notozaury miały spłaszczone czaszki, a ich szczęki wyposażone były w smukłe, stożkowate zęby, które służyły do chwytania ryb i kałamarnic. Mierzyły średnio 2–3 m długości.
Notozaur z Nowej Zelandii – stare nowe znalezisko
Pozostałości tego notozaura odkryto w czasie badań geologicznych w roku 1978. Jednak w przypadku skamieniałości często bywa tak, że upływa sporo czasu, zanim dokładniej przyjrzą się im naukowcy i ocenią ich rangę. Pojedynczy kręg wydobyto z głazu w korycie strumienia u podnóża góry Harper na Wyspie Południowej Nowej Zelandii.
Zespół paleontologów ze Szwecji, Norwegii, Nowej Zelandii, Australii i Timoru Wschodniego połączył niedawno siły, by przeanalizować znalezisko. Swoje wnioski badacze opublikowali właśnie na łamach czasopisma „Current Biology”.
– Notozaur znaleziony w Nowej Zelandii jest o ponad 40 milionów lat starszy niż najstarsze znane wcześniej skamieniałości zauropterygów (nadrząd wymarłych morskich gadów – przyp. red.) z półkuli południowej – mówi dr Benjamin Kear z Muzeum Ewolucji na Uniwersytecie w Uppsali, główny autor publikacji.
Te prehistoryczne gady morskie żyły w płytkim pełnym morskich stworzeń środowisku przybrzeżnym w obrębie ówczesnego południowego kręgu polarnego.
Najstarsze dzieje notozaura
Najstarsze skamieniałości notozaura mają około 248 milionów lat. Znaleziono je w północnym pasie niskich szerokości geograficznych, który rozciągał się od odległych północno-wschodnich do północno-zachodnich krańców superoceanu Panthalassa.
Pochodzenie, rozmieszczenie i czas, w którym notozaury dotarły do odległych polarnych regionów, są nadal przedmiotem dyskusji. Według niektórych teorii migrowały wzdłuż północnych wybrzeży polarnych albo płynęły śródlądowymi drogami morskimi. Być może do przemieszczania się na duże odległości wykorzystywały prądy.
– Korzystając ze skalibrowanego czasowo modelu ewolucyjnego globalnego rozmieszczenia zauropterygów, pokazujemy, że notozaury powstały w pobliżu równika. Następnie szybko rozprzestrzeniły się zarówno na północ, jak i na południe w tym samym czasie, gdy złożone ekosystemy morskie odżyły po katastrofalnym masowym wymieraniu, które zapoczątkowało erę dinozaurów – opisuje dr Kear.
Gady idą do wody
Gady po raz pierwszy zaczęły zasiedlać morza po katastrofalnym w skutkach masowym wymieraniu permskim ok. 245–252 mln lat temu. Zdewastowało ono ekosystemy morskie i stworzyło warunki do ekspansji dinozaurów prawie 252 miliony lat temu. Dowody na ten kamień milowy ewolucji odkryto tylko w kilku miejscach na świecie: na arktycznej wyspie Spitsbergen, w północno-zachodniej Ameryce Północnej oraz południowo-zachodnich Chinach.
Jak wyginęły dinozaury? Uczeni do dziś spierają się o to, jaka katastrofa wywołała wymieranie 66 mln lat temu
Co sprawiło, że 66 mln lat temu przetrwała tylko część gatunków roślin i zwierząt? Wciąż nie jest pewne, jak wyginęły dinozaury. Oto przegląd stanu wiedzy na ten temat.
Do tej listy dołączyło właśnie znalezisko z Nowej Zelandii. Odkrycie to rzuciło nowe światło na nieznany wcześniej zapis kopalny wczesnych gadów morskich z półkuli południowej.
Gady rządziły morzami przez miliony lat. Najbardziej zróżnicowaną i geologicznie najdłużej żyjącą ich grupą były zauropterygi, z historią ewolucji obejmującą ponad 180 milionów lat.
Grupa ta oprócz notozaurów obejmowała też plezjozaury z charakterystyczną długą szyją. To właśnie jako plezjozaura przedstawia się często słynnego mitycznego potwora ze szkockiego jeziora Loch Ness. Plezjozaury osiągały do 7 m długości i pływały przy użyciu czterech kończyn przypominających wiosła.
– Początek ery dinozaurów charakteryzował się ekstremalnym globalnym ociepleniem, które pozwoliło tym gadom morskim rozwijać się na biegunie południowym. Sugeruje to również, że pradawne regiony polarne były prawdopodobną trasą ich najwcześniejszych globalnych migracji – uważa dr Kear.
Źródło: Current Biology
Nasz ekspert
Szymon Zdziebłowski
Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.