Skąd się bierze wiatr? Ciekawostki o wietrze
Czym jest wiatr? Jak powstaje i skąd się bierze? Jest na to proste naukowe wytłumaczenie. Znają je już dzieci w szkole.
W tym artykule:
Dlaczego wieje wiatr? To pytanie zadajemy sobie w szczególnie wietrzne dni, ale przecież wiatr wieje prawie cały czas – tyle że z różną intensywnością. Skąd się bierze wiatr i gdzie na świecie wieje najmocniej? Oto odpowiedzi na najbardziej intrygujące wietrzne pytania.
Skąd się bierze wiatr?
Głównym napędem dla wiatru jest efekt ogrzewania Ziemi przez Słońce. Energia słoneczna ogrzewa powierzchnię planety, najintensywniej na równiku, co powoduje unoszenie się powietrza. Wznoszące się powietrze tworzy obszar niskiego ciśnienia na powierzchni, do którego zasysane jest chłodniejsze powietrze. Tak najprościej można wytłumaczyć, jak powstaje wiatr.
Rozprężające się powietrze wytwarza obszary „wysokiego ciśnienia”, które odpychają otaczające powietrze. Kurczące się powietrze tworzy z kolei strefy „niskiego ciśnienia”. Te wciągają pobliskie powietrze do wewnątrz. Wiatr wieje więc dlatego, że powietrze przemieszcza się z obszarów o wysokim ciśnieniu do tych, w których ciśnienie jest niższe.
Oczywiście na kierunek i intensywność wiatru wpływa wiele czynników. Istotne jest też to, że Ziemia ma kulisty kształt i się obraca. To tworzy tzw. efekt Coriolisa. Jego następstwem jest siła boczna powodująca cyrkulację powietrza w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Taki ruch odbywa się wokół obszarów niskiego ciśnienia na półkuli północnej. Z kolei cyrkulacja powietrza zgodnie z ruchem wskazówek zegara zachodzi na półkuli południowej.
To tłumaczy, dlaczego prezenterzy pogody często wskazują na obszary wysokiego i niskiego ciśnienia. W końcu to one są odpowiedzialne za przepływ powietrza. Naukowcy twierdzą, że wiatr to naturalny sposób na wyrównywanie różnic w ciśnieniu powietrza. Dla ścisłości: ciśnienie powietrza to siła, jaką powietrze wywiera na to, gdzie się znajduje – na przykład na balon. Ciśnienie powietrza w balonie jest więc wyższe niż na zewnątrz. Dlatego po przekłuciu powłoki powietrze ulatuje.
Zjawiska pogodowe La Niña i El Niño będą coraz silniejsze. Co to oznacza dla planety?
Najnowsze badania wykazały, że ocieplający się klimat zwiększy siłę oscylacji południowej (ENSO) do 2030 roku. Oznacza to, że już wkrótce ekstremalne zjawiska pogodowe będą jeszcze cz..
Jak powstaje wiatr w Polsce i na świecie?
Wiemy już, czym jest wiatr i dlaczego wieje. Ale wiatr wiatrowi nierówny. Różne szerokości geograficzne mają typowe dla siebie wiatry. W Polsce charakterystycznym zjawiskiem jest halny. To wiatr fenowy wiejący w Karpatach Zachodnich, a więc nie tylko w południowej Polsce, ale też w Słowacji i na Węgrzech.
Nad morzem z kolei wieje bryza. Wiatr rozróżnia się na bryzę dzienną i nocną.
Inne rodzaje wiatrów to:
- passaty,
- wiatry układów barycznych,
- monsuny,
- wiatry miejscowe,
- bory,
- wiatry dolinne i górskie.
Wymienione monsuny powinny być dobrze znane osobom podróżującym do Azji. To wiatry wiejące przez pierwsze półrocze od morza, a drugie od lądu. Monsun letni wiatr ciepły i wilgotny. Z kolei monsun zimowy jest suchy i zimny. To cenna informacja przed podróżą do południowej i południowo-wschodniej Azji.
W skrajnych sytuacjach wiatr może stanowić zagrożenie. Kiedy? Meteorolodzy odradzają wychodzenie z domu, kiedy wiatr wieje z prędkością powyżej 90-100 km/hm. Wówczas niebezpieczne możne być nawet poruszanie się samochodem.
10 przysłów i powiedzeń o pogodzie. Ile w nich naukowej prawdy?
Czy ludowe powiedzenia o pogodzie mogą być prawdziwe? Naukowcy twierdzą, że tak
Gdzie wieje wiatr?
Zatoka Commonwealthu w Antarktyce oprócz tego, że jest jednym z najbardziej odległych miejsc na Ziemi, jest to również najbardziej wietrzne miejsce, zarówno według Księgi Rekordów Guinnessa, jak i Atlasu National Geographic. Wiatry katabatyczne wieją tam z prędkością dochodzącą do 240 km/h, ze średnią wynoszącą 80 km/h.
Inne, bardziej dostępne, wietrzne miejsca na świecie to między innymi:
- Wellington w Nowej Zelandii,
- Kansas City w Stanach Zjednoczonych,
- Baku w Azerbejdżanie.
Jeśli chodzi o najmniej wietrzne miejsca na świecie, nie ma rekordzistów. Z zebranych danych wynika jednak, że spośród wszystkich amerykańskich miast najmniejsze szanse na intensywny wiatr są w Oak Ridge w stanie Tennessee. Wiatr wieje tam ze średnią prędkością około 6,5 km/h.
O ile nie jesteśmy w miejscu, gdzie rosną drzewa lub stoją wiatraki, nie widzimy wiatru. Powietrze jest przezroczyste dla naszych oczu, ponieważ rozwinęliśmy siatkówki, które są wrażliwe na te same długości fal światła, które przechodzą przez nie. W przeciwnym razie nie widzielibyśmy niczego.
Nasz ekspert
Mateusz Łysiak
Dziennikarz zakręcony na punkcie podróżowania. Pierwsze kroki w mediach stawiał w redakcjach internetowej i papierowej magazynu „Podróże”. Redagował i wydawał m.in. w gazeta.pl i dziendobrytvn.pl. O odległych miejscach (czasem i tych bliższych) lubi pisać nie tylko w kontekście turystycznym, ale też przyrodniczym i społecznym. Marzy o tym, żeby zobaczyć zorzę polarną oraz Machu Picchu. Co poza szlakiem? Kuchnia włoska, reportaże i pływanie.