Klimat równikowy – czym się charakteryzuje i w jakich krajach panuje?

W tym artykule:

1. Czym jest klimat równikowy?
2. Jakie są cechy klimatu równikowego?
3. Rodzaje klimatu równikowego
4. Gdzie jest klimat równikowy?
5. Fauna i flora strefy równikowej

Klimat, czyli ustalony w oparciu o wieloletnie obserwacje charakterystyczny przebieg stanów pogodowych, ma podział strefowy strefowy, zależny od szerokości geograficznej i w mniejszym stopniu od pozostałych czynników klimatotwórczych, i astrefowy, który nie jest zależny od czynników klimatotwórczych. W Polsce powszechnie korzysta się z klasyfikacji opracowanej przez Wincentego Okołowicza, która przewiduje podział Ziemi na pięć stref klimatycznych.

System polskiego polskiego specjalisty w zakresie klimatologii dzieli naszą planetę na 5 stref, w których występują: klimat równikowy, klimat zwrotnikowy, klimat podzwrotnikowy, klimat umiarkowany i klimat okołobiegunowy. Każda strefa jest unikatowa i charakteryzuje się innymi cechami. Dziś przyjrzymy się pierwszej z wymienionych.

Czym jest klimat równikowy?

W klasyfikacji Okołowicza, klimat równikowy to jedna z pięciu głównych stref klimatycznych Ziemi, która obejmuje część obszarów naszej planety położonych między 20 stopniem szerokości geograficznej północnej i 20 stopniem szerokości geograficznej południowej. W połowie szerokości przecina ją równik. Charakteryzuje się występowaniem warunków, które w ciągu roku zmieniają się tylko nieznacznie. W strefie równikowej przez cały rok jest gorąco i parno, co wynika z wysokiej średniej temperatury z niewielkimi amplitudami i dużej sumy opadów.

Jakie są cechy klimatu równikowego?

Mówiąc o wysokich średnich temperaturach powietrza, na myśli trzeba mieć wartości przekraczające 20 stopni Celsjusza we wszystkich miesiącach. Roczne amplitudy temperatur są znikome. Na północ i na południe od równika, wzrastają do 5–10 stopni Celsjusza.

Zmiany klimatyczne: Amazonia zamieni się w sawannę

Naukowcy ostrzegają, że znaczna część Amazonii może być na skraju utraty swojego wyjątkowego charakteru i transformacji w sawannę z dużo mniejszym poziomem zalesienia.

Klimat równikowy to nie tylko wysoka temperatura, ale także znaczna suma opadów. Ich rozkład w ciągu roku jest zależny od odległości od równika i jest jednym z czynników wyodrębniających poszczególne klimaty w tej strefie. Im dalej, tym suma opadów jest mniejsza.

Nie można nie wspomnieć, że w klimacie równikowym występuje też największa dostawa energii promieniowania słonecznego w skali całej planety. Roczny bilans cieplny strefy równikowej przekracza 200 W na metr kwadratowy. Tak wysoka wartość jest zasługą kąta, pod jakim promienie Słońca padają na powierzchnię Ziemi, który w klimacie równikowym jest największy, a także czasu ekspozycji. Promienie słoneczne bezpośrednio oświetlają powierzchnię tej strefy przez ok. 3000 godz.

Rodzaje klimatu równikowego

O ile cała strefa równikowa charakteryzuje się dość stabilnymi warunkami klimatycznymi, to należy podkreślić, że niektóre cechy i składniki pogody zmieniają się wraz ze wzrostem odległości od równika. Jedyną stałą wartością jest średnia roczna temperatura powietrza, która w całej strefie nigdy nie spada poniżej 20 stopni Celsjusza. Rozkład i wysokość opadów oraz amplitudy temperatur zmieniają się wraz ze wzrostem odległości od równika.

Mając na uwadze te różnice, Wincenty Okołowicz wyróżnił w swojej klasyfikacji trzy klimaty charakterystyczne dla strefy równikowej:

• klimat równikowy wybitnie wilgotny,
• klimat podrównikowy wilgotny,
• klimat podrównikowy suchy.

Klimat równikowy wybitnie wilgotny występuje na obszarach położonych najbliżej równika. Jego charakterystyczną cechą jest brak wyraźnie zarysowanej pory deszczowej. W miejscach, w których występuje ten klimat, pada przez cały rok, a roczna suma opadów przekracza 2000 mm.

Każdego dnia padają tam deszcze zenitalne. To nic innego, jak opad wynikający z termicznej konwekcji będącej wynikiem górowania słońca. Woda odparowuje z nagrzanej powierzchni Ziemi, po czym ulega skropleniu i wraca w postaci intensywnego, ciepłego opadu.

Amplitudy temperatur w pasie klimatu równikowego wybitnie wilgotnego są minimalne, niższe niż 5 stopni Celsjusza.

Nieco dalej od równika rozpoczyna się pas klimatu podrównikowego wilgotnego. W tej odmianie występuje jedna pora bezdeszczowa w roku. Charakteryzuje się roczną sumą opadów na poziomie ok. 2000 mm. Amplituda temperatur kształtuje się na poziomie poniżej 10 stopni Celsjusza.

Sprawdź, kiedy najlepiej wyjechać. Przygotowaliśmy tabele pogodowe dla większości państw świata!

Pora deszczowa, wiatry, brak widoków... By ich uniknąć, przed wyjazdem dowiedz się, jaka aura panuje w dalekich krajach i które miesiące są najlepsze do ich odwiedzenia.

Najdalej od równika występują najniższe opady, a wahania temperatur są największe. Mowa o pasie klimatu podrównikowego suchego. W tym klimacie można zaobserwować jedną porę deszczową. Średnia roczna suma opadów zamyka się w przedziale od 250 do 1000 mm, a amplituda temperatur wynosi ok. 10 stopni Celsjusza.

Gdzie jest klimat równikowy?

Wcześniej wspomnieliśmy, że strefa równikowa obejmuje pas między 20 stopniem szerokości geograficznej północnej i 20 stopniem szerokości geograficznej południowej. Obszar ten obejmuje Amerykę Środkową i wyspy Morza Karaibskiego, część Ameryki Południowej (północny obszar kontynentu), część Afryki (między 15 stopniem szerokości geograficznej północnej i 20 stopniem szerokości geograficznej południowej), prawie cały Madagaskar, Archipelag Malajski, Filipiny, północną część Australii i wyspy Oceanii.

Gdzie występują poszczególne klimaty strefy równikowej? Odmiana wybitnie wilgotna jest charakterystyczna dla Archipelagu Malajskiego, Niziny Amazonki i Kotliny Kongo. Klimat podrównikowy wilgotny jest typowy dla części Australii, Gujany i części Wyżyny Brazylijskiej. Najsuchsza odmiana występuje w środkowej Afryce, północnej części Australii i na niektórych terenach Wyżyny Brazylijskiej.

Fauna i flora strefy równikowej

Duża wysokość opadów i znaczna średnia temperatura powietrza to czynniki, które stwarzają dogodne warunki do rozwoju flory i fauny. W strefie równikowej można spotkać ok. 2/3 wszystkich gatunków roślin, a należy podkreślić, że znaczne zróżnicowanie dotyczy także zwierząt.

Największe zróżnicowanie występuje w pasie klimatu równikowego wybitnie wilgotnego. Dzięki obecności ciepła i wilgoci, rośliny mają zapewnioną całoroczną wegetację. W takich warunkach rozwinęły się formacje wilgotnych, wiecznie zielonych lasów tropikalnych, nazywanych deszczowymi. Lasy, o których mowa, zajmują łączną powierzchnię kilku milionów kilometrów kwadratowych i porastają obszary dorzecza Amazonki i Kongo, Archipelag Malajski i wybrzeże gwinejskie w Afryce.

Mówimy tu o najbardziej zróżnicowanej formacji roślinnej świata. W ujęciu średnim, biomasa lasów równikowych przekracza 500 t/ha, a jej roczny przyrost zamyka się w przedziale od 35 do 50 t/ha. Charakterystyczną cechą wilgotnych lasów równikowych jest duża zwartość roślinności, której towarzyszy piętrowa struktura. Nad piętrem koron górują najwyższe drzewa, które dorastają do 80 m.

Zwarta warstwa koron, rozciągająca się na wysokości 30–50 m, znacząco ogranicza dostęp światła słonecznego, przez co w środkowym piętrze można zaobserwować nagie pnie, podrosty, pnącza i zarośla. Na dnie zacienionego lasu rozwijają się wyłącznie skiofity. Dominują tam paprocie, mchy, porosty, krzewiki i glony.

Piętrowa struktura jest tam charakterystyczna nie tylko dla świata roślin, ale także zwierząt. Poszczególne warstwy lasu zamieszkują najróżniejsze gatunki bezkręgowców i kręgowców (gadów, płazów, ssaków i ptaków), które wykazują inną aktywność dobową i odmienne zwyczaje żywieniowe.

Zwierzęta lasów równikowych - które gatunki można tam spotkać?

Zwierzęta lasów równikowych przedstawiają największe zróżnicowanie gatunkowe na naszej planecie. W tym niezwykle złożonym ekosystemie żyją przedstawiciele właściwie każdego rzędu, z ...

W miejscu, w którym klimat równikowy wybitnie wilgotny przechodzi w odmianę wilgotną, pojawiają się widne lasy i rośliny zrzucające liście w porze suchej. Drzewostan staje się luźniejszy i ulega wyraźnemu obniżeniu (drzewa osiągają wysokość do 20 m).

W najsuchszym klimacie, w którym opady mają charakter okresowy, dominującą formacją roślinną jest sawanna, wykazująca duże zróżnicowanie regionalne. W tym przypadku, biomasa osiąga od 50 do 150 t/ha, a jej roczny przyrost zamyka się w przedziale od 8 do 30 t, przy czym należy podkreślić, że na najsuchszych obszarach wartość ta ulega wyraźnemu obniżeniu.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.