Kameleon jemeński: jeden z największych wśród kameleonów. Czy jest zagrożony wyginięciem?

Za sprawą wielkości i ubarwienia zwierzęta te cieszą się ogromną popularnością wśród hodowców. Potrafią być jednak nie lada utrapieniem, gdyż są niebywale żarłoczne. A zdenerwowane potrafią solidnie ugryźć swojego właściciela.

Kameleon jemeński: charakterystyka

To zarówno jeden z największych, jak i najczęściej hodowanych gatunków kameleona. Samce potrafią osiągnąć długość nawet 60 centymetrów i ważą ok. 180 gram. Samice są nieco mniejsze.

Hodowców przyciągają przede wszystkich barwy tych zwierząt. Samce kameleonów jemeńskich mienią się w odcieniach zielonego, żółtego, pomarańczowego, niebieskiego, czerwonego i brązowego. Odcień zależy z jednej strony od intensywności oświetlenia, ale również od ich nastroju. Samice, które na co dzień są zielono-brązowo-pomarańczowe, zmieniają ubarwienie również podczas ciąży. Zaraz po zapłodnieniu samica robi się ciemna, a na jej skórze dominują odcienie szarości i czerni, często usiane pomarańczowymi lub żółtymi plamkami. Istnieje również oddzielna odmiana barwna kameleona jemeńskiego zwana "Piebald". Ciało osobników z tej grupy jest pokryte czarnymi i białymi plamami.

Zmiana kolorów służy kameleonom przede wszystkim w komunikacji. Samce, zmieniając kolory, popisują się przed samicami. Zmieniając barwy prowadzą też bezkrwawe pojedynki. Wygrywa z reguły ten, który przybierze jak najjaskrawsze kolory.

Obserwując odcień kameleona można rozpoznać, w jakim jest nastroju. Zwierzak rozdrażniony czy zestresowany przybiera kolory żywe. Jeśli jest bardzo zły, może do tego zacząć syczeć, czy nawet ugryźć. Osobniki spokojne mają barwy raczej pastelowe. Kameleony chore często przybierają czarne odcienie.

Jak działa zmiana kolorów? Wbrew pozorom mechanizm jest bardzo prosty. Skóra kameleona, pod którą ułożone są trzy warstwy komórek zawierających pigmenty w barwach podstawowych, czyli czerwonej, żółtej, niebieskiej, a także biały i czarny, jest przezroczysta. Pod wpływem różnych bodźców wysyłanych z mózgu, komórki ułożone jedna nad drugą rozszerzają się i zwężają, dając efekt mieszania się barw.

Charakterystycznym dla kameleona jemeńskiego jest też jego głowa, którą zdobi dość potężna wypukłość zwana kaskiem. Może ona osiągać nawet 11 cm.

Kameleony w trakcie snu lubią zwinąć się w kłębek. Jako że są pozbawione błon bębenkowych w uszach, ich głównym zmysłem jest wzrok. A oczy kameleona to naprawdę niesamowity mechanizm. Po pierwsze, cała gałka oka kameleona jest pokryta przezroczystą od wewnątrz powieką. Jako, że z zewnątrz powieka ma taki sam kolor, jak reszta ciała gada, trudno stwierdzić, gdzie tak naprawdę kameleon ma oko. A już odgadnięcie, w którym kierunku patrzy – graniczy z cudem. Oczy kameleona mogą bowiem obracać się niezależnie od siebie we wszystkich kierunkach. Można wręcz powiedzieć, że zwierzęta te mają oczy z tyłu głowy, bo gałki oczne wystają z głowy, a kameleon jest w stanie rozglądać się, nie poruszając głową, w zakresie 360 stopni.

Niestety kameleony jemeńskie nie należą do zwierząt szczególnie towarzyskich. O ile w hodowli z czasem pozwolą podawać sobie jedzenie i chętnie jedzą z ręki, gardzą już dotykaniem i podnoszeniem. Boją się również innych zwierząt domowych.

Kameleony są też strasznymi leniami. Ich powolność przeszła zapisała się nawet w legendach. Jak podaje „National geographic”, według mitologii zuluskiej miała się wręcz przyczynić do nieszczęścia wszystkich ludzi na ziemi. Zgodnie z legendą, bóg miał wysłać do ludzi kameleona jako posłańca. Miał im oznajmić, że nigdy już nie zaznają chorób i biedy. Szedł jednak tak wolno, że wyprzedziła go zwinniejsza jaszczurka, która ogłosiła ludziom coś przeciwnego – że już zawsze będą im towarzyszyły ból i nieszczęście. Gdy wreszcie kameleon dotarł do ludzi z wiadomością, ci już zdążyli pogodzić się z czekającą ich dolą.

Gdzie żyje i czym się żywi kameleon jemeński?

W warunkach naturalnych gatunek ten zamieszkuje przede wszystkim górskie i wyżynne tereny południowo-zachodniej i zachodniej części Jemenu (podgatunek: Chamaeleo calyptratus calyptratus) oraz południowo-zachodnią część Arabii Saudyjskiej nad Morzem Czerwonym (podg: Chamaeleo calyptratus calcarifer). Żyje na wysokościach od 1300-2500 m n.p.m.

W Polsce kameleony jemeńskie pojawiły się na początku lat 90-tych. W tym samym czasie udało się je po raz pierwszy rozmnożyć we Wrocławiu w hodowli Roberta Maślaka i w Poznańskim Ogrodzie Zoologicznym.

Kameleony jemeńskie, jak zresztą wszystkie kameleony, mieszkają na drzewach, w czym pomagają im chwytne, zrośnięte przeciwstawne palce kończyn. Mają również bardzo chwytny ogon. Na wolności zwierzęta te bardzo rzadko schodzą na ziemię. Jeśli jest jednak do tego zmuszony, kameleon stara się chować, osłonięty krzewami i zaroślami.

Jemeńska odmiana kameleona to gatunek wyjątkowo żarłoczny. Hodowcy twierdzą, że to wręcz studnia bez dna. Wynika to z faktu, że choć trawią bardzo słabo, mają bardzo szybką przemianę materii. By zaspokoić swój apetyt, niemal całe dnie spędzają na polowaniu.

W ich jadłospisie przeważają owady i inne bezkręgowce. Zdarzyć się może również, że gad ten zaatakuje młode myszy lub małe ptaki. Często podskubuje jednak też liście i owoce. Hodowcy najczęściej karmią kameleony świerszczami, ale też karakanami, szarańczą, jedwabnikami czy pasikonikami. Ich dieta musi być zróżnicowana, bo karmione zbyt długo jednym rodzajem pokarmu szybko się nim nudzą i tracą apetyt.

Ile żyją kameleony?

Kameleony jemeńskie żyją średnio 3-7 lat. I jest to wynik podobny zarówno dla osobników żyjących w warunkach naturalnych, jak i w niewoli.
Do rozrodu zwierzęta te przystępują trzy razy w roku. Samica składa jaja po 20-30 dniach od kopulacji, których w warunkach naturalnych jest ok. 10, jednak w niewoli nawet do... 70. Jaja są zakopywane w ziemi. Po 5-9 miesiącach wykluwają się młode, mierzące ok. 2,5 cm. Dojrzałość płciową osiągają między 3 a 4 miesiącem życia.

Kameleon jemeński: zagrożony gatunek?

Z racji swojego powodzenia wśród hodowców, jak i dość szybkiego i częstego rozmnażania, kameleon świetnie sobie radzi. Co prawda jest wpisany jest do konwencji CITES jako gatunek zagrożony, posiada jednak status zagrożenia najmniejszej troski.

Są to jednak zwierzęta bardzo delikatne, które w niewoli wymagają bardzo starannej opieki. Zaniedbane kameleony może dopaść masa chorób, które w szczególności uwidaczniają się u zwierząt zestresowanych. Kameleonom zagrażają przede wszystkim awitaminoza, czyli niedobór witamin, objawiająca się m.in. zaburzeniami nerwowo-mięśniowymi, czy utratą wzroku. Pojawiają się też zapalenia lub krzywica. Kameleonom grożą też niewydolności nerek, stłuszczenie wątroby czy grzybica.

Ciekawostki o kameleonie jemeńskim

• Kameleon jemeński poluje siedząc nieruchomo, wypatrując ofiary swoimi obracającymi się oczami. Gdy pojawi się zdobycz, jego język łapie ją z prędkością 22 km/h!
• Język kameleona jest często dłuższy niż długość jego ciała.
• Kameleony są jednymi z najstarszych zwierząt na świecie, pojawiły się, bowiem, na Ziemi już ponad 100 milionów lat temu.
• Kameleon, jako jedne z nielicznych zwierząt, potrafią poruszać swoimi oczami w przeciwległych kierunkach.
• O ile kameleon jest jednym z największych kameleonów, w 2007 roku na Madagaskarze odkryto gatunek najmniejszy. Największe osobniki z gatunku Brookesia micra osiągająją długość najwyżej 23,6 mm.
• Kameleony są bardzo powolne. W sytuacji zagrożenia zmieniają kolory, ale także nadymają się, by sprawiać wrażenie większych, niż są w rzeczywistości.
• Kameleony tak bardzo przywiązują się do miejsca zamieszkania, że potrafią go zacięcie bronić. Agresywne stają się zwłaszcza podczas powiększania hodowli. Wtedy mogą nawet zaatakować swojego rywala.
• Dla bezpieczeństwa kameleony często zwisają z gałęzi drzew, przypominając liście.
• Kameleon z języka greckiego oznacza... lew na ziemi.
• Kameleony mają bardzo kiepski słuch, w zamian za to reagują na drgania.
• Na świecie żyje aż 200 gatunków tych jaszczurek.