Fiordy – gdzie je znajdziemy i jak powstają? Najważniejsze informacje i ciekawostki o fiordach

W tym artykule:

1. Co to są fiordy?
2. Jakie są najpiękniejsze fiordy Norwegii?
3. Gdzie na świecie znajdziemy fiordy?
4. Co oznacza słowo „fiord"?
5. Największe fiordy na świecie

Kiedy słyszymy o Norwegii, jedną z pierwszych rzeczy, która przychodzi nam na myśl, są fiordy. Te polodowcowe zatoki są niewątpliwie nieodłącznym elementem tego skandynawskiego kraju. Skojarzenie to jest uzasadnione i ma swoje potwierdzenie w liczbach.

To właśnie w Norwegii znajdziemy ponad 1730 fiordów, z czego niektóre należą do największych i najgłębszych na świecie. Co ciekawe, linia brzegowa Norwegii ma długość ok. 29 000 km i jej większą część zajmują właśnie fiordy. Tylko na odcinku 2500 km nie znajdziemy tych polodowcowych zatok.

Co to są fiordy?

Wyglądają majestatycznie i przepięknie, ale czym właściwie są? Otóż fiord jest rodzajem głębokiej, długiej i wąskiej zatoki, która wcina się w głąb lądu. Charakteryzują je strome zbocza lub klify, które zostały utworzone przez lodowce. Powstały podczas ostatniego plejstoceńskiego zlodowacenia ponad 12000 lat temu.

Norweskie fiordy jeszcze bardziej w zasięgu ręki. Wkrótce otwarcie nowej atrakcji turystycznej

W regionie Sogn og Fjordane, znanym z najdłuższego i najbardziej znanego fiordu Norwegii - Sognefjord, zostanie otwarta nowa atrakcja turystyczna. Od 20 maja 2017 roku na turkusowe wody i skalne...

Ich kształt zawdzięczamy lodowcom, które sukcesywnie pogłębiały i żłobiły ląd. Dno doliny przypomina kształtem literę U. Jest ono bardzo płaskie, a jej zbocza są niezwykle strome. Dolina z czasem została zalana wodami oceanu, którego poziom wzrósł na skutek roztapiających się lodowców. Co ważne, fiordy, które widzimy to zaledwie jedna trzecia ich głębokości. W rzeczywistości są one dużo głębsze.

Jakie są najpiękniejsze fiordy Norwegii?

Jest w czym wybierać, ponieważ to tam znajduje się najwięcej fiordów na całym świecie. Norwegia na każdym kroku przypomina kadry z popularnego serialu „Wikingowie”. Znajdziemy tam zarówno olbrzymie i spektakularne zatoki, jak i niewielkie, czasem zapomniane, lecz równie piękne fiordy.

Na szczególną uwagę na pewno zasługują Geirangerfjord i Nærøyfjorden. Obydwa zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 2005 roku. Ten pierwszy znajduje się w południowo-zachodniej Norwegii, w pobliżu miast Stranda, Geiranger i Hellesylt. Ma długość 15 kilometrów i otoczony jest skalistymi zboczami, po których spływają liczne wodospady. Na wzgórzach natomiast znajdziemy stare i opuszczone farmy. Wszystko to sprawia, że można się poczuć tam, jak w nordyckiej baśni.

Norweski przepis na szczęśliwe życie. Poznajcie filozofię „friluftsliv”

Życie na świeżym powietrzu jest dla Norwegów jedną z największych wartości. Czy friluftsliv sprawdzi się w innych miejscach świata? Kluczem jest zrozumienie zrozumienie natury i traktowani...

Nærøyfjorden również położony jest w południowo-zachodniej części kraju, w gminie Aurland. Jest o 3 kilometry dłuższy od Geirangerfjord. Na zachodnim brzegu fiordu znajduje się maleńka miejscowość Bakka, w której znajduje się zabytkowy kościół z 1859 roku.

Kolejnym fiordem, który koniecznie trzeba zobaczyć, jest Sognefjorden. To drugi co do długości fiord na świecie i najdłuższy w Norwegii i Europie. Zaczyna się ok. 72 km na północ od miasta Bergen i ciągnie się 203 km w głąb lądu, aż do wsi Skjolden. W okolicach fiordu jest co zwiedzać, znajduje się tam bowiem m.in. najstarszy norweski kościół, wieś Wikingów i dolina Aurlandsdalen, która zwana jest czasem norweskim Wielkim Kanionem.

Kolejny przepięknym fiordem jest Hardangerdfjord. Jest to drugi pod względem wielkości fiord w Norwegii i piąty najdłuższy na świecie. Znajduje się w hrabstwie Vestland i rozciąga się 179 kilometrów od Oceanu Atlantyckiego wzdłuż płaskowyżu Hardangervidda. Co ciekawe, miejsce to jest istnym rajem dla rowerzystów. Wokół jest bardzo dużo ścieżek, które prowadzą do urokliwych wiosek, skalnych zatok i przepięknym wodospadów.

Nie tylko zima. Norwegia dla zimno i ciepłolubnych

Pogoda w Norwegii przywodzi na myśl grube czapki, swetry, zalegający śnieg i sople zwisające z dachu. Wyobrażenie o bardzo surowym klimacie zniechęca wiele osób, które chciałyby na własne...

Ostatnim, lecz nie mniej ciekawym fiordem, który warto odwiedzić, jest Lysefjorden. W porównaniu do poprzednich dwóch, ten jest bardzo skromny. Ma zaledwie 42 km długości. To, co go jednak najbardziej wyróżnia, to malownicze widoki i krajobrazy, które przyciągają wielu turystów z kraju i całego świata.

Ukształtowanie terenu okolic fiordu są mało przyjazne dla ludzi i przez to słabo zaludnione. Zbocza klifów są zbyt strome do jazdy samochodem, dlatego głównym środkiem transportu są tam łodzie. Ta dziewiczość jednak nadaje temu miejscu niezwykłego uroku.

Gdzie na świecie znajdziemy fiordy?

Jednak nie zapominajmy, że fiordy to nie tylko Norwegia. Te malownicze krajobrazy możemy zobaczyć w wielu innych miejscach na Ziemi. Tak, w Norwegii jest ich najwięcej, ale np. w Grenlandii znajduje się najdłuższy na świecie fiord – Kangertittivaq (Scoresby Sund). Położony jest we wschodniej części wyspy i ma 350 km długości. Gdzie jeszcze możemy znaleźć zjawiskowe fiordy? To między innymi:

• Alaska
• Antarktyda
• Kolumbia Brytyjska
• Chile
• Dania
• Niemcy
• Grenlandia
• Wyspy Owcze
• Islania
• Irlandia
• Kamczatka
• Labrador
• Nowa Zelandia
• Rosja
• Wielka Brytania

Co oznacza słowo „fiord"?

Nazwa „fiord” pochodzi od norweskiego słowa „fjrðr”. Jest ono pochodzenia staronordyckieckiego rzeczownika, który oznacza „akwen podobny do jeziora” oraz jest blisko spokrewnione z innym nordyckim rzeczownikiem „ferð”, który ma różne znaczenia m.in. przepływ, przeprawa czy przejście.

Norwegia widziana z kajaka. Dzięki tym zdjęciom poczujecie, jakbyście tam byli! - National Geographic

Świetny pomysł Polaka (i realizacja).

Ta skandynawska nazwa jest również źródłem dla bliskoznacznych germańskich słów np. szwedzki „ fjärd” (wąska zatoka morska powstała przez zalanie doliny lodowcowej) czy szkocki „ firth” (szkockie określenie pewnego rodzaju morskiej zatoki) oraz angielskie słowo „ford”, które oznacza bród, miejsce, w którym można przeprawić rzekę, ze względu na płytki odcinek koryta rzecznego. Od norweskiego fiordu pochodzi również inne angielskie słowo „fare”, które oznacza przejazd oraz „ferry”, czyli po prostu prom.

Największe fiordy na świecie

Jeżeli rozpatrujemy fiordy w kontekście wielkości, należy rozróżnić dwie wartości: głębokość i długość. Wspomnieliśmy już, że najdłuższymi fiordami na świecie są kolejno: Kangertittivaq (350 km), Sognefjorden (203 km) i Hardangerfjord (179 km), który zamyka podium. Z kolei czwarty najdłuższy fiord świata również znajduje się w Grenlandii. To Independence Fjord, który położony jest u północno-wschodnich wybrzeży wyspy. Wcina się w ląd na długość ok. 200 km. Znajduje się na obszarze Parku Narodowego Grenlandii.

Na piątym miejscu z kolei jest rosyjski Matoczkin Szar o długości ok. 125 km. To cieśnina, która oddziela od siebie dwie główne wyspy archipelagu Nowej Ziemi – Wyspę Północną i Wyspę Południową. Fiord łączy Morze Barentsa z Morzem Karskim.

Są na świecie również fiordy, które mogą poszczycić się spektakularną głębokością. Najgłębszym fiordem na świecie jest antarktyczny Skelton Inlet, który ma 1933 metry. Co ciekawe, drugim najgłębszym fiordem jest również najdłuższy na świecie Kangertittivaq. Ma 1450 metrów głębokości. Trzecie miejsce należy do norweskiego Sognefjorden, gdzie pomiary wykazały nawet 1308 metrów.