Czarna pszczoła była uznawana za wymarłą. Jednak zadrzechnia fioletowa powróciła na polskie łąki

W tym artykule:

1. Czarna pszczoła – wygląd
2. Występowanie zadrzechni fioletowej
3. Jak pomóc czarnej pszczole?
4. Inni zapylacze w Polsce

Pszczołę kojarzymy najczęściej z pszczołą miodną (Apis mellifera). Czyli niedużym, brązowo-żółtawym owadem, często spotykanym na kwiatach. Warto jednak wiedzieć, że do rodziny pszczołowatych należy aż 5800 gatunków. W tym kosmate, krępe trzmiele, podobne do os koczownice czy ciemno ubarwione zadrzechnie. Do tych ostatnich należy tzw. czarna pszczoła, czyli zadrzechnia fioletowa.

Czarna pszczoła – wygląd

To największa w Polsce pszczoła. Ma charakterystyczne, czarne ciało osiągające nawet 3,5 cm długości (dla porównania, robotnica pszczoły miodnej mierzy ok. 1,5 cm). Jej skrzydła fioletowo pobłyskują. Stąd nazwa gatunkowa – zadrzechnia fioletowa (Xylocopa violacea). Z wyglądu jest bardzo podobna do zadrzechni czarnorogiej (Xylocopa valga), także występującej w Polsce. Warto przy tym pamiętać, że poza tymi dwoma do rodzaju zadrzechnia należy 400 gatunków owadów.

Zadrzechnie to pszczoły samotnice, która nie tworzą licznych kolonii. Zakładają gniazda w suchym drewnie, wiercąc w nim korytarze o długości nawet 30 cm za pomocą żuwaczek. Dorosłe osobniki można zobaczyć od maja, najczęściej na kwiatach szałwii, groszku pachnącego, glicynii, robinii akacjowej, kłosowca pomarszczonego, soi warzywnej i żmijowca zwyczajnego.

Występowanie zadrzechni fioletowej

Zadrzechnia fioletowa przez wiele dziesięcioleci była opisana jako gatunek prawdopodobnie wymarły w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt Ginących i Zagrożonych. Opis statusu głosił: bardzo rzadki gatunek śródziemnomorski, na terenie dzisiejszej Polski notowany był zaledwie kilkakrotnie w latach 1868–1935, odtąd niepotwierdzony.

To zmieniło się w 2005 r., być może w związku z postępującym ociepleniem klimatu. Od tamtej pory czarna pszczoła została zaobserwowana w:

• Poleskim Parku Narodowym,
• Bieszczadach Zachodnich,
• Wrocławiu,
• Oławie,
• Miechowie,
• Włoszczowie.

Poza Polską zadrzechnia fioletowa występuje głównie w basenie Morza Śródziemnego. To gatunek ciepłolubny. Zamieszkuje suche siedliska stepowe i stepopodobne oraz polany i pobrzeża lasów.

Jak pomóc czarnej pszczole?

Od 2004 r. zadrzechnie są w Polsce pod ochroną. Do przetrwania gatunek ten wymaga zachowania starodrzewów, zwłaszcza drzew suchych. Naukowcy z Lublina opracowali zestaw wskazówek, które mogą pomóc czarnym pszczołom:

• nie usuwajmy spróchniałego drewna, np. ścian drewnianych budynków, płotów, pni martwych drzew, by zadrzechnie mogły tam zbudować gniazda,
• na wysokości 3 m umieśćmy w ogrodzie klocki z drewna wierzbowego z nawierconymi otworami o średnicy 10–20 mm i długości 10–20 cm,
• nie zbliżajmy się do gniazda, by nie niepokoić pszczół,
• posadźmy rośliny, które lubi zadrzechnia, takie jak kozibród łąkowy, orlik pospolity, cieciorka pstra, żmijowiec zwyczajny, lebiodka pospolita, koniczyna, śliwa, głóg i kruszyna.

Należy pamiętać, że zadrzechnie, w przeciwieństwie do innych pszczół samotnic, bronią miejsca swego gniazdowania. Zaniepokojone mogą nawet użądlić. Nie należy ich zabijać, tylko po prostu zostawić w spokoju.

Monitoring występowania czarnej pszczoły w Polsce prowadzi stowarzyszenie Natura i Człowiek. Zdjęcia owada można przesyłać na adres mailowy naturaiczlowiek@gmail.com.

Inni zapylacze w Polsce

Hodowlane pszczoły miodne zapylają jedną trzecią ważnych dla nas upraw. Bez nich nie mielibyśmy wielu owoców, warzyw i nasion. Pozostałą część roślin „obsługują” inne owady. Są wśród nich muchówki, dzikie pszczoły, żyjące w małych koloniach, takie jak zadrzechnia, murarka czy samotnica. Jednak najważniejszą rolę odgrywają trzmiele ogrodowe, których w Polsce mamy 35 gatunków.

Owady te są bardzo skutecznymi zapylaczami. Z racji budowy swego aparatu gębowego, wyposażonego w długi „języczek” potrafią korzystać z kwiatów niedostępnych dla pszczół. Włoski pokrywające ciało trzmiela doskonale przenoszą pyłek między kwiatami. Pszczoły nie wychodzą z ula, jeśli temperatura na zewnątrz spada poniżej 12 stopni Celsjusza. Trzmiele natomiast są aktywne już przy 8 st. C, a więc lepiej sprawdzają się np. wtedy, gdy wiosna jest chłodna. To im zawdzięczamy m.in. pomidory, jagody i truskawki – inne owady nie potrafią zapylać tych roślin.

Źródła: archiwum NG, Wikipedia, Gov.pl, stowarzyszenie Natura i Człowiek.