Binturong to azjatycki kotoniedźwiedź żyjący na drzewach. Jego przetrwaniu zagraża produkcja kawy

Spis treści:

1. Z jakimi zwierzętami spokrewniony jest binturong?
2. Jak wygląda binturong?
3. Tryb życia binturonga
4. Zachowania binturonga
5. Liczba binturongów stale maleje – dlaczego?

Pełna polska nazwa tego ssaka to binturong orientalny. Zamieszkuje gęste i wilgotne lasy Azji Południowo-Wschodniej, głównie Tajlandii, Malezji, Filipin i Indonezji. Występuje też na niewielkich obszarach Nepalu, Indii, Chin, Bhutanu i Bangladeszu.

Z jakimi zwierzętami spokrewniony jest binturong?

Mimo potocznej nazwy – kotoniedźwiedź – binturong nie jest blisko spokrewniony ani z kotami, ani z niedźwiedziami. Z przyporządkowaniem go do określonej grupy biolodzy długo mieli pewien problem. Dziś zalicza się binturongi do rodziny wiwerowatych oraz podrodziny łaskunów. Bardziej ogólnie należą do rzędu ssaków drapieżnych oraz podrzędu kotowatych, co wcale nie świadczy o bardzo bliskim pokrewieństwie z kotami. Do kotowatych zaliczają się także m.in. hieny i mangusty.

Najbliżsi krewni binturongów to zwierzęta równie egzotyczne i mało znane. Inne łaskuny to m.in. paguma chińska, łaskun palmowy i łaskunek trójpręgi. Cała ta podrodzina ssaków występuje w Azji Południowo-Wschodniej i prowadzi nocny, głównie nadrzewny tryb życia. Binturongi jako jedyne żyją w niewielkich grupach rodzinnych. Pozostałe łaskuny są samotnikami. Nieco dalsi krewni binturongów to także należące do rodziny wiwerowatych to m.in. cywety, żenety i kunołazy.

Jak wygląda binturong?

Binturong to szaro-czarny, włochaty ssak z długim masywnym ogonem. Sylwetką przypomina trochę borsuka lub jenota, a pyszczkiem – szopa pracza. Grube, szorstkie i siwe na końcach futro nadaje mu wygląd nieco rozczochranego. Ma dość krótkie, lecz silne łapy z zakrzywionymi pazurami, przystosowane do wspinania się po drzewach.

Jego ogon jest niemal tak długi jak reszta ciała i pełni ważną rolę w utrzymaniu równowagi podczas poruszania się po gałęziach drzew. Jako jeden z niewielu ssaków drapieżnych binturong posiada chwytny ogon. Potrafi owinąć nim gałąź, aby pomóc sobie we wspinaczce.

Pyszczek ma porośnięty długimi, siwymi wąsami – to wibrysy, czyli włosy czuciowe. Występują u wielu ssaków, na przykład psów, kotów, myszy, a nawet fok. Binturongi ważą od 9 do ponad 20 kilogramów, ich ciało mierzy średnio 60–90 cm, a ogon – 50–80 cm. Są to więc całkiem spore zwierzęta.

Tryb życia binturonga

Mimo, że na pierwszy rzut oka mogą się wydawać nieco ociężałe i powolne, binturongi są prawdziwymi mistrzami w poruszaniu się w koronach drzew. Doskonale – choć powoli – się wspinają i polują na małe zwierzęta, np. ptaki, gryzonie, czy jaszczurki. Nie gardzą także ptasimi jajami, owadami i robakami.

Równie ważną częścią ich diety jest pokarm roślinny – głównie owoce. Uważa się, że binturongi pełnią w ważną rolę w rozsiewaniu nasion wydalanych po zjedzeniu owoców, szczególnie w przypadku różnych gatunków figowców. Ze względu na spore rozmiary i wagę rzadko skaczą z gałęzi na gałąź, za to regularnie schodzą na ziemię i tam również poszukują pokarmu. Prowadzą nocny tryb życia. Za dnia śpią w koronach drzew, używając owiniętego wokół gałęzi ogona niczym kotwicy.

Zachowania binturonga

Podobnie jak koty i psy, binturongi także sygnalizują różne nastroje za pomocą ruchów ogona. Jak wiele ssaków znaczą swój teren zapachem i posiadają specjalne gruczoły okołoodbytowe, wydzielające silnie pachnącą substancję. Podobno wydzielina binturonga pachnie jak świeżo uprażony popcorn. Zwierzę to wydaje mnóstwo dźwięków oznaczających różne nastroje. Mogą to być pełne irytacji warknięcia, mruczenie wydawane przez samice w rui, dźwięki przypominające chichotanie sygnalizujące relaks i wiele innych (fuczenie, syczenie).

Binturongi łączą się w pary przez cały rok, jednak większość porodów ma miejsce między styczniem a marcem. Naukowcy uważają, że oznacza to, iż binturongi są jednym z około 100 gatunków ssaków zdolnych do opóźnionej implantacji zarodków. Pozwala im to łączyć się w pary za każdym razem, gdy spotykają się samiec i samica, ale narodziny potomstwa zaplanować na porę roku, w której panują najlepsze warunki środowiskowe.

Samice rodzą od jednego do sześciu młodych, zwykle dwa razy w roku. Binturongi mogą dożyć dość sędziwego wieku – w niewoli stwierdzono, że może to być nawet ponad 25 lat. W naturze z pewnością przeważnie krócej.

Liczba binturongów stale maleje – dlaczego?

Binturong jest gatunkiem zagrożonych wyginięciem. W różnych krajach jego ochrona przybiera różne formy: w Chinach uznawany jest za krytycznie zagrożony. Jest całkowicie chroniony w Bangladeszu, a częściowo w Tajlandii, Malezji, Wietnamie i Indonezji. Nie jest natomiast chroniony w Brunei.

Populacja binturonga kurczy się przede wszystkim dlatego, że jego siedliska się zanikają z powodu wycinek lasów, np. pod uprawę palm olejowych. Ale także wskutek kłusownictwa. Poluje się na niego dla gęstego długiego futra oraz (w niektórych regionach) mięsa.

Nie bez znaczenia jest też nielegalny handel binturongami jako egzotycznymi zwierzętami domowymi. Orang asli, czyli jeden z autochtonicznych ludów zamieszkujących Półwysep Malajski, tradycyjnie trzyma binturongi jako zwierzęta domowe. Zwierzęta te, obok cywet, wykorzystuje się także do produkcji kawy kopi luwak, której ziarna pozyskuje się z ich odchodów. Aby nie przyczyniać się do zmniejszania się populacji binturongów najlepiej unikać produktów zawierających olej palmowy i zrezygnować z konsumpcji kawy kopi luwak.

Nasza autorka

Magdalena Rudzka

Dziennikarka „National Geographic Traveler" i „Kaleidoscope". Przez wiele lat również fotoedytorka w agencjach fotograficznych i magazynach. Lubi podróże po nieoczywistych miejscach, mięso i wino.