Transatlantyk Batory. Archiwalne zdjęcia z legendarnego statku

Batory to było prawdziwe pływające miasto. Na pokładzie statku znajdowały się bary, kort, basen, szpital, sala gimnastyczna, weranda, palarnia, czytelnia, garaż na 12 samochodów, a w salonie kino, parkiet dancingowy oraz kaplica. Było nawet boisko do koszykówki i stół do ping-ponga, ale kto by tam na nim grał, jak kiwało, a zwykle kiwało – wspominał w rozmowie kapitan Jerzy Pszenny. Angaż na Batorego to był awans, można powiedzieć, ale ludzie to najtrudniejszy towar. Myśmy cuda robili, żeby pasażerom się nie nudziło, żeby im było dobrze – dodał kapitan w rozmowie. Załoga dbała o dostępność usług wpływających na jakość codziennego życia. Batory miał więc magiel, pralnię, piekarnię, cukiernię, masarnię, a nawet drukarnię, w której drukowano pokładową gazetkę redagowaną na podstawie wiadomości radiowych. Takie gazetki dwa razy podczas rejsu dostarczano pasażerom pod drzwi kabiny. Był też szewc, krawiec i fryzjernia damsko-męska.

LATA 50.
Bar na Batorym. Goście zawsze chętnie tu zaglądali, szczególnie ci cierpiący na chorobę morską, próbujący ją leczyć alkoholem.

Ogromny, elegancki transatlantyk wyruszył w swój pierwszy rejs 21 kwietnia 1936 r. Aby statek nie płynął pusty z Włoch do macierzystego portu w Gdyni, armator zorganizował ekskluzywną wycieczkę dla elit II RP. Rejs ten nazwano „Szlakiem Południa”. Pierwszym oficerem w jego trakcie był Tadeusz Meissner, późniejszy długoletni kapitan jednostki. Jego syn Krzysztof jako 6-letni chłopiec stanął na pokładzie Batorego zaraz po zwodowaniu transatlantyku w stoczni i przepłynął do Triestu. A wiele lat później, w 1971 r., już jako kapitan, prowadził statek w ostatniej drodze – do stoczni złomowej w Hong Kongu. Tak oto historia zatoczyła koło.

1936
Anna Dzieduszycka i Kazimierz Szeptycki na pokładzie słonecznym M/S Batory jako narzeczeni, podczas rejsu „Szlakiem Południa”; własność rodziny Tarnowskich.

W dziewiczą podróż z Gdyni do Nowego Jorku Batory wyruszył 18 maja 1936 r. pod dowództwem Eustaze-go Borkowskiego. Szarmancki, czarujący kapitan był ulubieńcem pasażerów. Mówiono o nim, że nigdy nie chodzi spać. Dla wielu pasażerów, zwłaszcza tych udających się na emigrację, wnętrza transatlantyku były najbardziej ekskluzywnymi, z jakimi się w swoim życiu spotkali. Zabierali ze sobą na pokład przeróżne bagaże – skrzynie, kosze, walizki. Nie brakowało też zwierząt. Na przykład w 1938 r. transatlantykiem transportowano do USA konie czystej krwi arabskiej z Janowa Podlaskiego.

1936
Batory po raz pierwszy wchodzi do nowojorskiego portu w asyście statków portowych wypełnionych członkami amerykańskiej Polonii.

W 1947 r. po wojennej służbie Batory przeszedł gruntowny remont w Antwerpii. Został rozbrojony, kolory kadłuba ponownie stały się biało-czarne. Jedyną pozostałością po wojnie była linia magnetyczna wzdłuż statku, chroniąca go przed wciąż obecnymi na morzach i oceanach minami. Statek powrócił do cywilnych rejsów do Nowego Jorku i ponownie zapanowała na nim atmosfera luksusu i zabawy. W tym okresie transatlantyk dopływał na Manhattan, cumując przy przystani nr 88. W czasach zimnej wojny na pokładzie jednostki często pojawiały się postacie kontrowersyjne z punktu widzenia bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych. Komunista Gerhart Eisler uciekał na Batorym przed procesem sądowym jako ślepy pasażer, Walentyn Gubiczew po udowodnieniu mu szpiegostwa na rzecz ZSRR został nim deportowany, a William Jesse Newton w czasie rejsu statku do Europy wylądował hydroplanem przy burcie i twierdził, że jest entuzjastą komunizmu. Batory był także podejrzewany o transportowanie broni atomowej. W roku 1951 władze Nowego Jorku zabroniły statkowi wpływania do portu.

Tekst Barbara Caillot, Aleksandra Karkowska

1 z 4

Bar na Batorym.

LATA 50.
Bar na Batorym. Goście zawsze chętnie tu zaglądali, szczególnie ci cierpiący na chorobę morską, próbujący ją leczyć alkoholem.

2 z 4

Batory pokład słoneczny

1936
Anna Dzieduszycka i Kazimierz Szeptycki na pokładzie słonecznym M/S Batory jako narzeczeni, podczas rejsu „Szlakiem Południa”; własność rodziny Tarnowskich.

3 z 4

Batory New York

1936
Batory po raz pierwszy wchodzi do nowojorskiego portu w asyście statków portowych wypełnionych członkami amerykańskiej Polonii.

4 z 4

batory 3