Te filmy powalczą o nagrodę National Geographic za najlepsze zdjęcia na 16. Millennium Docs Against Gravity

W programie 16. edycji festiwalu Millennium Docs Against Gravity znalazły się filmy odnoszące się do najbardziej aktualnych problemów współczesnego świata. To produkcje, które pomagają otworzyć się na wyzwania współczesności i podejść do nich bez ekierki, skłaniają do refleksji wolnej od przyzwyczajeń i stereotypów, a przez to zbliżają do zrozumienia świata i samych siebie. A pryznajmniej stwarzają ku temu okazję.

Podczas tegorocznej edycji 11 filmów powalczy o nagrodę National Geographic za najlepsze zdjęcia. Operator zwycięskiego filmu otrzyma 2000 euro. O wygranej zadecyduje jury w składzie: Karolina Bielawska – reżyserka, Agnieszka Franus - redaktor naczelna "National Geographic Polska" oraz "National Geographic Traveler", Marcin Koszałka – operator i reżyser filmowy, Witek Orski - artysta wizualny, teoretyk fotografii.

W konkursie National Geographic zobaczycie tytuły, które - przede wszystkim - zachwycają stroną wizualną. Oto one:

Anioły zrodzone ze światła

Angels Are Made Of Light
reż. James Longley/Stany Zjednoczone, Dania, Norwegia/2018/117 min.

Kręcony przez trzy lata film śledzi życie uczniów i nauczycieli w małej szkole w starej dzielnicy Kabulu w Afganistanie, która powoli odbudowuje się po wcześniejszych konfliktach. Aktualna historia Afganistanu przeplata się tu z portretami współczesnych ludzi, czego efektem jest kameralna, pełna niuansów wizja społeczeństwa żyjącego w cieniu wojny.

Pierwszym narratorem jest Sohrab, który wierzy, że dzięki miłości do książek uniknie pracy fizycznej. Starszy brat Sohraba, Rostam, z jednej strony chce pójść w ślady ojca-mechanika, a z drugiej jest rozdarty. Z kolei młodszy brat, Yaldash, czuje się uwięziony w warsztacie metalowym swojego szefa i marzy o nauce. Poznajemy też Nika Mohammeda, nauczyciela po sześćdziesiątce, którego wspomnienia odsłaniają przeszłość Afganistanu. Nabiullah, nowy chłopak z sąsiedztwa, wyobraża sobie przyszły Afganistan bez Amerykanów i talibów. Moqades, młody nauczyciel religii, opowiada się za niestosowaniem przemocy i potępia korupcję wśród mudżahedinów. Nauczyciel Hasiba widzi siebie w młodych uczniach, a starsza sprzątaczka w szkole wspomina młodość pod dowództwem Sowietów i nerwowo obserwuje, jak plemienne frakcje znów walczą o władzę.

Wybory prezydenckie mijają, a historia kraju wkracza w nowy etap. Jaka będzie przyszłość Afganistanu? Czy będzie to kraj kojarzony tylko z wojną? Jaki wpływ na jego losy będzie miało młode pokolenie Afgańczyków?

Bisbee '17

reż. Robert Greene/Stany Zjednoczone/2018/112 min.

Jest rok 2017. Mieszkańcy górniczego miasta Bisbee, położonego w stanie Arizona tuż obok granicy z Meksykiem, przygotowują się do uczczenia setnej rocznicy najmroczniejszego wydarzenia w dziejach tej społeczności. 12 lipca 1917 roku doszło tu do strajku górników, w wyniku którego 1200 strajkujących zostało brutalnie wepchniętych do bydlęcych wagonów, wywiezionych na środek pustyni i pozostawionych na śmierć. Film łączy elementy westernu i musicalu, podążając za bohaterami, starającymi się zrozumieć historię miasta, w którym żyją.

Współczesne Bisbee nosi w sobie ślady – niczym niezagojone rany – tamtego traumatycznego zdarzenia. Współpracownicy, sąsiedzi, znajomi, a nawet bracia stanęli wtedy przeciwko sobie. Bezpowrotnie zniszczyli wspólnotę. Miasto opuszczają żywi, nawiedzają umarli. Może dlatego pozostali w mieście potomkowie górników i zarządców kopalni decydują się wreszcie skonfrontować z traumą. Nie stawiają jednak pomnika, ale biorą udział w udramatyzowanej inscenizacji strajku, a także towarzyszących jej działaniach na polu sztuki (jak wystawy, zbiorowe czytania), czego rezultatem jest ten film. To, co w nim najbardziej elektryzuje to nie próba upamiętnienia historycznych wydarzeń, ale ich ożywienie, uczynienie aktualnymi po 100 latach. Okazuje się, że kwestie praw pracowniczych i nadużyć korporacji, ochrony środowiska czy solidarności społecznej nie mają terminu ważności.

Co zrobisz, gdy świat stanie w ogniu?

What You Gonna Do When the World's on Fire?
reż. /Włochy, Stany Zjednoczone, Francja/2018/123 min.

Film ukazuje codzienne życie Afroamerykanów, którzy po serii zabójstw na tle rasowym w 2017 roku wyszli na ulice Nowego Orleanu, żeby zaprotestować przeciwko rasizmowi i rozpocząć walkę o godność i sprawiedliwość.

W najnowszym filmie Roberto Minerviniego, jednego z najciekawszych współczesnych reżyserów obrazujących wielokulturową rzeczywistość Stanów Zjednoczonych, obserwujemy cztery trudne historie rozgrywające się w Nowym Orleanie i hrabstwie Jackson w stanie Missisipi. Judy Hill stara się za wszelką cenę utrzymać swoją rodzinę i przyjaciół na powierzchni. Przyszłość prowadzonego przez nią baru jest zagrożona. Z kolei dwóch młodych braci, Ronaldo i Tytus dorasta w okolicy, w której panuje przemoc, a ich ojciec jest w więzieniu. Kevin stara się utrzymać przy życiu chwalebne lokalne tradycje i dziedzictwo kulturowe swojego ludu - Indian Mardi Gras. Członkowie lokalnego oddziału Czarnych Panter próbują przeciwstawić się nowej, śmiercionośnej fali rasizmu prowadząc dochodzenie w sprawie zabójstwa przypisywanego Ku Klux Klanowi.

Ten niezwykle intymny, czarno-biały portret Afroamerykanów walczących o zachowanie niepowtarzalnej tożsamości kulturowej i znalezienie sprawiedliwości społecznej, jest poruszającym świadectwem godności, empatii i odporności ludzi żyjących na marginesie świata, który nie stoi po ich stronie. Film zaklasyfikował się do Konkursu Głównego festiwalu w Wenecji.

Czarne słońca

Soleils Noirs
reż. Julien Elie/Kanada/2018/154 min.

W Meksyku odnotowuje się rekordową liczbę zabójstw kobiet. Ich pierwsze zbiorowe groby zaczęto znajdować w latach 90. ubiegłego wieku, a dzisiaj skala tego zjawiska gwałtownie rośnie. Przemoc wobec kobiet sięga szczytu władzy, powiązanej z ogromnych rynkiem produkcji i przemytu narkotyków. W Meksyku giną też rolnicy, aktywiści, studenci, turyści oraz dziennikarze, którzy badają źródła zjawiska przemocy wobec kobiet. Przyczyn jest wiele: od przestępczości narkotykowej, poprzez mizoginiczną kulturę, aż po handel ludźmi.

Czarno-biały, hipnotyzujący, mroczny film analizuje zjawisko rozwijającej się epidemii przemocy i brutalnych zabójstw w Meksyku. Pokazuje skalę tajemniczych zniknięć kobiet w Ciudad Juárez oraz w innych częściach kraju. Przywołując wstrząsające świadectwa licznych zbrodni, szkicuje portret państwa przekształconego w gigantyczną zbiorową mogiłę z powodu bezkarności przestępców, braku nadzoru władz nieskrępowanej działalności gangów przestępczych.

Gdzie jest nasz dom?

Where We Belong
eż. Jacqueline Zünd/Szwajcaria/2018/78 min.

Czym jest rozwód widziany oczami dziecka? Rozwody są dziś coraz częstsze – rodzice łatwo się rozstają, a dzieci zostają same ze swoimi uczuciami. Film śledzi losy pięciorga dzieci z niepełnych rodzin, które opowiadają o tym, jak to jest dzielić dom miedzy dwojgiem rodziców. Mówią o swojej sytuacji z namysłem i samokrytycyzmem, zaskakując głębią szczerych przemyśleń i analiz.

Film przeplata rozmowy z dziećmi z ujęciami ich życia codziennego, starając się uchwycić to, co niedopowiedziane. Z pozoru kruche dzieci są silniejsze niż nam się wydaje i same wiedzą lepiej, jak rozwiązać problemy, które wynikają z decyzji dorosłych.

Godziny zamknięcia

Closing Time
reż. Nicole Vögele/Niemcy, Szwajcaria/2018/116 min.

Trzecia rano, Zhongzheng Road, Tajpej. W otoczonej wielopasmową ruchliwą ulicą skromnej nocnej restauracji pracuje pan Kuo i jego żona. W ciągu dnia śpią, a w nocy obsługują gości, starając się utrzymać na powierzchni. Gotują dla miasta, w którym bezsenność jest stanem naturalnym. Praca całkowicie ich pochłania i nie mają energii na nic innego. Restauracja jest miejscem schronienia, oferuje ciepłą miskę ryżu dla taksówkarzy, sklepikarzy, tatuażystki z sąsiedztwa, rodzin i młodych kochanków, a nawet ulicznego psa, który wciąż czeka na powrót właściciela.

Poznajemy rytm i charakter miasta, ale pewnego ranka pan Kuo wybiera inne wyjście na autostradę i rusza w daleką podróż. Film ma medytacyjny charakter – rozgrywa się w barwach, dźwiękach, obrazach, w sennym świecie jego bohaterów. Kamera porusza się rzadko, a sceny rejestrowane są w jednym sekwencyjnym ujęciu. Obserwujemy świat w spokojnych, naprzemiennych zbliżeniach z szerokimi kadrami, które w połączeniu z uderzającą ścieżką dźwiękową nocnego życia w Tajpej tworzą pole do samodzielnej refleksji na temat sensu naszego życia i tego, kim tak naprawdę jest człowiek.

Gruzińska kopalnia bitcoinów

Mosavali
reż. Misho Antadze/Gruzja/2019/71 min.

Popularna wśród turystów, ceniona przez winiarzy Gruzja, jest dziś trzecim co do wielkości eksporterem bitcoinów na świecie. Kraj, który jeszcze do niedawna miał problem z dostawami energii, angażuje się dziś w nowoczesną, zaawansowaną technologicznie formę kapitalizmu. Znaczna część tej działalności koncentruje się w wiejskim regionie winiarskim Kachetia. Krowy pasą się wśród wież internetowych i są dojone przez maszyny. Nad winnicami latają drony. Wozy konne jeżdżą po nieutwardzonych drogach, na których naprawiane są słupy elektryczne, a praca powszechnie wykonywana jest przez komputery. Granica między tym, co naturalne i wirtualne powoli zanika.

Film uważnie obserwuje ten proces, nie narzucając mu żadnego muzycznego, czy słownego komentarza. Ów esej filmowy początkowo pomyślany był jako projekt eksplorujący gorączkę złota kryptowaluty w wiejskim gruzińskim regionie Kachetia, w efekcie jednak okazał się obrazem relacji między naturą, technologią i zmieniającym się pod wpływem infrastrukturalnych rewolucji, krajobrazem.

ISIS jutra. Zagubione dusze Mosulu

ISIS, Tomorrow. The Lost Souls of Mosul
reż. Francesca Mannocchi, Alessio Romenzi/Włochy/2018/80 min.

ISIS stracił Mosul, ale czy rzeczywiście przegrał? Czy prawdziwa wojna – dla tych, którzy ją przetrwali – nie zaczyna się dzień po ogłoszonym zwycięstwie? ISIS pozostawia po sobie szczególnego rodzaju broń – setki dzieci wychowanych w przemocy i w kulcie męczeństwa. To one mają w przyszłości kontynuować walkę o powstanie kalifatu, który zgodnie z radykalną, islamistyczną ideologią , ma rozszerzyć się na cały świat.

Podczas trzyletniej okupacji Mosulu, w tragicznych warunkach żyło w mieście 500 tysięcy nieletnich, często pozbawionych jakiejkolwiek opieki. Walczyły o przetrwanie w różny sposób. Film pokazuje dzieci szkolone do walki i do samobójczych zamachów, a także ich ofiary. Czy Irak zaakceptuje dzieci ISIS i znajdzie sposób na ich asymilację z resztą społeczeństwa? Czy chłopcy i dziewczynki, nie znające innej rzeczywistości niż wojna, nastolatki każdego dnia doświadczające przemocy i poddawane praniu mózgów, mogą mieć nadzieję na lepszą przyszłość? Czy za parę lat wyrosną na nowych bojowników, na mścicieli? Czy będzie to kolejne wykorzystane przez ideologów stracone pokolenie?

Skatepark królów

Los Reyes
reż. Bettina Perut, Iván Osnovikoff/Chile, Niemcy/2018/78 min.

Los Reyes to najstarszy skatepark w Santiago, stolicy Chile. To także dom dwóch zaprzyjaźnionych bezpańskich psów. Kudłaty Football nie jest zbyt wybredny i potrafi bawić się wszystkim: pustą butelką po napojach czy zwykłym kamieniem, który traktuje jak najcenniejszy skarb. Z kolei młodsza i bardziej zwinna labradorka Chola uwielbia piłki. Film śledzi losy tego wyjątkowego psiego duetu, który jest częścią życia skateparku.

Park pokazywany jest właśnie z perspektywy nierozłącznych psów, które stają się najlepszymi obserwatorami podsłuchującymi rozmowy nastoletnich deskorolkarzy o rodzinie, szkole i narkotykach. Każda z młodych osób pochodzi z różnych, często trudnych środowisk i ma własną historię do opowiedzenia. Ludzie odgrywają jednak w filmie rolę drugoplanową. Wypowiedzi pojawiają się w tle, anonimowo, we fragmentach, dzięki czemu ich znaczenie i wydźwięk stają się silniejsze, a dynamika intensywniejsza. Rozmowy nastolatków tworzą rodzaj pamiętnika dokumentującego życie w skateparku, ale nie są pierwszoplanowe – stanowią tło dla duetu psów, które okazują się prawdziwymi władcami Los Reyes (tłum. „Królowie”).

Symfonia Fabryki Ursus

reż. Jaśmina Wójcik/Polska/2018/60 min.

Fabryka Ursus była jednym z największych zakładów produkcji ciągników w Europie. Przez niemal cały XX w. stanowiła chlubę polskiego przemysłu. Upadek komunizmu stał się początkiem jej końca. Dziś ursuskie hale świecą pustkami lub popadają w ruinę. Dziesiątki tysięcy biografii pracujących tu ludzi wyrzucono na śmietnik historii.

Twórcy filmu zaprosili byłych pracowników zakładu – robotnice, technologów, kierowników, sekretarki – do udziału w eksperymencie, który raz jeszcze ożywiłby fabrykę. Byli pracownicy Ursusa za pomocą pamięci ciała i dźwięków odtwarzają jeden dzień pracy zakładu. Na naszych oczach rodzi się symfonia, składająca się z choreografii , której towarzyszy rekonstruowana przez nich fonosfera przemysłu ciężkiego. Film przypomina zapomniane wartości związane z erą przemysłową – robotnicza wspólnota, solidarność, etos pracy. Ożywienie fabryki wprawia w ruch, rozsiane po całej Polsce, traktory, które wyszły spod rąk ursuskich robotników. Maszyny wracają do miejsca, w którym się narodziły, by oddać hołd swoim konstruktorom. „Symfonia fabryki Ursus” jest dokumentem kreacyjnym wykorzystującym narzędzia i styl sztuki partycypacyjnej, łączącym sztukę ze społecznością, a także wideo z choreografią i muzyką eksperymentalną. Przede wszystkim jednak jest upamiętnieniem fabryki Ursus, kultury przemysłowej i robotniczej, walczącej o godność ludzi pracy i polityki historycznej uwzględniającej ich biografię.

Transnistria

reż. Anna Eborn/Szwecja, Dania, Belgia/2018/93 min.

Transnistria, czyli Naddniestrze – to powszechnie nieuznawane państwo, ze stolicą w Tyraspolu. Jednostronnie oderwało się od Mołdawii w 1990 roku, deklarując pozostanie w ZSRR. Ma własną, walutę, armię i flagę z sierpem i młotem, ale na arenie międzynarodowej traktowane jest jak region autonomiczny Mołdawii. Film pokazuje tę strefę zamrożonego konfliktu z perspektywy grupy nastolatków, którzy wbrew bezlitosnej rzeczywistości sowieckiego dziedzictwa szukają bezpieczeństwa, wolności i wartości.

16-letnia Tanja wraz z pięcioma kolegami uczy się życia. Beztrosko spędza czas, flirtując z nimi i szwędając się po miejscach, gdzie historyczna narracja i społeczne normy uległy zawieszeniu. Naddniestrze nie jest idyllicznym środowiskiem dla młodych ludzi, a przeszłość komunistycznego państwa wisi ciężko w powietrzu. Ludzie kochają się tu młodo, ale równie wcześnie zaczynają kontemplować swoją przyszłość, która oferuje przerażająco ograniczone możliwości. Nakręcony na taśmie 16mm film ma intymny klimat. Jest uniwersalną historią o miłości, młodzieżowej subkulturze i procesie dojrzewania w złożonym świecie pełnym sprzeczności.