Po przeszczepie zmienia się osobowość? Badanie wykazało, że tego fenomenu doświadczyło aż 90% biorców!

W tym artykule:

1. Po przeszczepie zmienia się nie tylko osobowość
2. Nowe serce, nowe wspomnienia?
3. Co może zmienić się po przeszczepie?
4. Przyczyny zmian osobowości i innych

Anegdot o dziwnych zmianach, jakie dotykają biorców po przeszczepie, nie brakuje. Bodaj najbardziej zdumiewająca jest opowieść o Claire Sylvii. W 1988 r. 47-letnia kobieta przeszła przeszczep serca i płuca w szpitalu Yale-New Heaven. Po operacji nagle polubiła zieloną paprykę i nuggetsy z kurczaka. Wcześniej nie cierpiała ani jednego, ani drugiego. Od razu po wypisaniu ze szpitala udała się do restauracji właśnie po nuggetsy.

Zmiana była na tyle zaskakująca dla niej samej, że wspomniała o niej na spotkaniu z rodziną dawcy. Chciała się dowiedzieć, czy lubił zieloną paprykę. Usłyszała: „Żartujesz? Uwielbiał ją. Ale jeszcze bardziej lubił nuggetsy”. Jak się okazało, mężczyzna zginął w czasie wypadku motocyklowego, wioząc ze sobą właśnie tę przekąskę.

Po przeszczepie zmienia się nie tylko osobowość

Jeszcze bardziej niesamowita jest opowieść o pięciolatku, który otrzymał serce tragicznie zmarłego trzylatka. Nic o nim nie wiedział, a jednak po operacji nagle potrafił powiedzieć o dawcy całkiem sporo. „Był jak młodszy brat, o połowę młodszy ode mnie. Kiedy upadł, bardzo się potłukł. Myślę, że lubił Power Rangersów, tak jak ja kiedyś. Ale już ich nie lubię” – mówił pięciolatek.

Nie miał pojęcia, że dawca serca zmarł po upadku z okna, kiedy próbował dosięgnąć leżącą niżej figurkę Power Rangersów. Po przeszczepie pięciolatek nigdy nie wrócił do ulubionych zabawek.

Skąd pochodzą dwie opisane wyżej historie? Wcale nie z najciemniejszych zakamarków internetu. Przytaczają je autorzy pracy naukowej opublikowanej na początku tego roku w recenzowanym czasopiśmie „Transplantology”.

Nowe serce, nowe wspomnienia?

Celem naukowców z University of Colorado było ustalenie, ile prawdy jest w tego rodzaju świadectwach. A dokładniej – czy zmiany osobowości, gustów, a nawet nabywanie cudzych wspomnień, o których wspominają biorcy narządów są czymś więcej niż tylko anegdotami. Badaczy interesowało również, czy biorcy serca częściej niż inni mają na swoim koncie nietypowe doświadczenia.

Od razu trzeba zaznaczyć, że opisane w „Transplantology” badanie było niewielkie. Wzięło w nim udział tylko 47 osób. 23 z nich było po przeszczepie serca, 24 – innego organu. Każdy został poproszony o wypełnienie kwestionariusza online. Rezultat? „W badaniu 89 proc. biorców zauważyło u siebie zmiany osobowości po operacji” – napisali autorzy artykułu. Odsetek był podobny dla osób po przeszczepie serca i pozostałych.

38 lat temu Zbigniew Religa po raz pierwszy pomyślnie przeszczepił serce pacjentowi. To zdjęcie przeszło do historii

Zbigniew Religa jest ojcem polskiej kardiochirurgii. To on jako pierwszy w Polsce przeprowadził pierwszy pomyślny przeszczep serca. Znacie historię zdjęcia, które powstało 2 lata później?

Co może zmienić się po przeszczepie?

O jakich zmianach mowa? W literaturze opisane są przypadki zmiany preferencji pokarmowych, gustów muzycznych, kariery czy sposobu spędzania wolnego czasu. Zdarzało się poprawienie funkcji poznawczych i seksualnych, doświadczanie euforii czy przeżycia religijne. Jednak biorcy doświadczali również negatywnych zmian: depresji, psychoz czy niepokoju.

Jednak bodajże najdziwniejsze jest nabywanie cudzych wspomnień. Poza opisanym wyżej przypadkiem pięciolatka w pracy wspomniana jest również historia niewymienionej z nazwiska 56-letniej profesorki. Otrzymała serca 34-letniego oficera policji, tragicznie zmarłego po śmiertelnym postrzale w twarz. Po przeszczepie biorczyni zaczęła mieć zaskakujące sny. „Widziałam błysk światła przed moją twarzą, która robiła się naprawdę gorąca. Wprost paliła” – wspominała.

Przyczyny zmian osobowości i innych

Duża ilość dowodów anegdotycznych prowokuje do zadania pytania: skąd się biorą? Czy najprostsza odpowiedź – to efekt psychologiczny, wynikający z szukania przez biorcę informacji o dawcy – jest wyczerpująca? A może należy poprzestać na stwierdzeniu, że pod wpływem silnego stresu i ekstremalnego przeżycia, jakim jest otrzymanie narządu innego człowieka, łatwo poddać się myśleniu magicznemu? Sugerującemu, że nie tylko serce, ale i inne organy mają w sobie „pierwiastek” dawcy?

Co ciekawe, istnieją hipotezy, które znajdują wytłumaczenie wyżej opisanego fenomenu na gruncie biochemii. Przyjmują one, że istnieje coś takiego jak „systemowa pamięć komórkowa”. Czyli że ślady pamięciowe zachowują się nawet w pojedynczych komórkach (być może np. za pośrednictwem mechanizmów epigenetycznych). Inna teoria zakłada, że po przeszczepie częściowo odnawiają się połączenia nerwowe z nowym organem. To one miałyby być źródłem „przepływu cech” dawcy i odpowiedzi ze strony systemu nerwowego biorcy, skutkującej zmianami osobowości.

Jeszcze inne wytłumaczenie przypomina fakt, że komórki dawcy krążą wraz z krwią w organizmie biorcy nawet dwa lata po przeszczepie. Co dokładnie się z nimi dzieje, nie jest dokładnie wyjaśnione. Naukowcy wskazują też na potencjalny nieznany efekt leków immunosupresyjnych, przyjmowanych przez biorców.

Jeśli faktycznie po przeszczepie zmienia się osobowość, a doświadczenie to jest tak rozpowszechnione, jak wskazuje artykuł z „Transplantology”, pewne jest jedno. „Konieczne są dalsze badania, aby pogłębić naszą wiedzę na temat przyczyn zmian osobowości” – piszą autorzy pracy. Wypada się z nimi zgodzić.

Źródło: Transplantology, Science Alert.

Nasz ekspert

Magdalena Salik

Dziennikarka naukowa i pisarka, przez wiele lat sekretarz redakcji i zastępczyni redaktora naczelnego magazynu „Focus". Wcześniej redaktorka działu naukowego „Dziennika. Polska, Europa, Świat”. Pasjami czyta i pisze, miłośniczka literatury popularnonaukowej i komputerowych gier RPG. Więcej: magdalenasalik.wordpress.com