39 lat temu Zbigniew Religa po raz pierwszy pomyślnie przeszczepił serce pacjentowi. To zdjęcie przeszło do historii

W tym artykule:

1. Profesor Zbigniew Religa na kultowym zdjęciu. Kto je wykonał?
2. Drugie życie kultowego zdjęcia
3. Przełom w medycynie
4. Czym jest ksenotransplantacja?

Transplantacja serca jest uważana za jeden z największych cudów współczesnej medycyny. Dla chorych z ciężkim i nieodwracalnym uszkodzeniem tego organu jest to szansa na nowe życie. Po raz pierwszy w Polsce przeszczep serca pomyślnie przeprowadził profesor Zbigniew Religa. Historyczna operacja odbyła się 5 listopada 1985 r. Od tamtej pory Religa przyczynił się do naprawy tysięcy ludzkich serc. Lekarz zmarł w 2009 r., ale pamięć o nim i jego dokonaniach pozostaje żywa.

Profesor Zbigniew Religa na kultowym zdjęciu. Kto je wykonał?

Upamiętnieniem pierwszego udanego przeszczepu serca w Polsce był film „Bogowie” z Tomaszem Kotem w roli głównej. Jednym z ostatnich kadrów w filmie jest kultowe zdjęcie profesora Zbigniewa Religi na sali operacyjnej. Wykonał je fotograf National Geographic James L. Stanfield. Fotografia została wybrana zdjęciem roku National Geographic. Znalazła się również wśród 100 najlepszych zdjęć NG.

Oprócz Religi monitorującego pracę serca pacjenta na dalszym planie zdjęcia widać też asystenta profesora, Romualda Cichonia. Mężczyzna zasnął z wycieńczenia po trwającej niemal dobę operacji. Sam pacjent również był znaną postacią, nie tylko z uwagi na słynne zdjęcie. To Tadeusz Żytkiewicz, najdłużej żyjący pacjent po przeszczepie serca w Polsce. Zmarł dopiero 30 lat później, w 2017 r. Miał wtedy 91 lat.

Co ważne, słynna fotografia nie została wykonana po historycznej operacji przeszczepienia serca, a dwa lata później. Dokładnie w nocy z 4 na 5 sierpnia w 1987 r. James L. Stanfield uwiecznił w kadrze zakończenie dziewiętnastej operacji przeszczepu serca przeprowadzanej przez Religę.

Pierwszym pacjentem po pomyślnie przeprowadzonej transplantacji serca był 62-letni rolnik z Krzepic, cierpiący na krańcową postać niewydolności serca. Zmarł po dwóch miesiącach od operacji z powodu sepsy.

Drugie życie kultowego zdjęcia

O słynnej fotografii ponownie zrobiło się głośno w 2021 r. To zasługa Tomasza Woźniakowskiego, ilustratora i grafika z Łodzi. W pewnym sensie dał drugie życie fotografii, tworząc na jej podstawie trójwymiarową wizualizację. Wykorzystał do tego programy Gimp i Blender oraz technikę tzw. camera mappingu. Dzięki niej mamy wrażenie, jakbyśmy byli w miejscu, w którym powstało zdjęcie.

https://www.youtube.com/watch?v=Nfe3VYn9s8w

– Zachwyciło mnie [...], jak przyjemne i wiarygodne efekty można uzyskać tak relatywnie niskim nakładem pracy. Poza tym to technika, która w dużej mierze opiera się na przestrzennej intuicji. Nie wszystko w kwestii perspektywy i proporcji da się wyczytać z jednego zdjęcia i wtedy trzeba działać na oko – mówił Woźniakowski w wywiadzie dla Papaya.Rocks.

Przełom w medycynie

Pierwszy w Polsce udany przeszczep serca jest uważany za początek polskiej kardiochirurgii. Najpierw była jednak pierwsza, nieudana próba. Podjęli się jej 4 stycznia 1969 r. profesor Jan Moll, Antoni Dziatkowiak i Kazimierz Rybiński. Dwa lata wcześniej po raz pierwszy w historii udało się to zespołowi chirurga Christiaana Barnarda. Przeszczepione serce otrzymał Louis Washkansky. Dawczynią była Denise Darvall. 25-latka zginęła tego samego dnia w wypadku samochodowym.

Mimo że przeszczep zakończył się pomyślnie, Washkansky zmarł niecałe trzy tygodnie później na zapalenie płuc. Jego organizm był mocno osłabiony z powodu podawania immunosupresantów – leków, które miały wspomóc przyjęcie przeszczepu.

Obecnie przeszczepy serca wykonuje się na całym świecie. Ba, medycyna rozwinęła się na tyle, że przekraczane są kolejne granice. Przykładowo w 2014 r. lekarze po raz pierwszy z sukcesem przeczepili pacjentowi serce od dawcy, u którego doszło do całkowitego zatrzymania krążenia. Już rok później analogiczny zabieg udało się przeprowadzić po raz pierwszy w Europie. Konkretnie w Wielkiej Brytanii.

5 słynnych przeszczepów twarzy. Historie pełne blasków i cieni

Operacje przeszczepu twarzy to bardzo trudne przedsięwzięcia, a o ich sukcesie decyduje nie pierwszy dzień po operacji, lecz wiele kolejnych lat życia. Poznajcie 5 historii osób, którym medy...

Czym jest ksenotransplantacja?

Osobna kwestia to wzbudzające kontrowersje ksenotransplantacje. Chodzi o przeszczep lub infuzję tkanek bądź organów zwierzęcych do organizmu człowieka. Pierwsze próby przeprowadzenia takiego zabiegu podjęto jeszcze w XIX w.

Jeden z głośniejszych zabiegów odbył się w 1984 roku. Zespół kardiochirurgów przeszczepił wtedy serce pawiana 12-dniowemu wcześniakowi, nazywanemu później „Baby Fae”. Dziecko przyszło na świat z niedorozwojem lewej komory serca. Po niespełna 2 tygodniach od transplantacji u noworodka pojawiły się pierwsze objawy odrzucenia przeszczepu. 9 dni później maluch zmarł.

W 2022 r. człowiekowi po raz pierwszy przeszczepiono zmodyfikowane serce świni. Biorcą był 57-letni David Bennett. Mężczyzna cierpiał na nieuleczalną niewydolność serca. Lekarze nie zakwalifikowali go do konwencjonalnego przeszczepu. Z przeszczepionym sercem żył jeszcze dwa miesiące. Zmarł 8 marca 2022 r., a przyczyny jego śmierci nie zostały podane.

Swój udział w historii ksenotransplantacji miał również Zbigniew Religa. W 1992 w. przeprowadził jedną z pierwszych operacji transplantacji serca świni. Przeszczep się nie przyjął, a pacjent zmarł niecałą dobę później.

Nasz ekspert

Mateusz Łysiak

Dziennikarz zakręcony na punkcie podróżowania. Pierwsze kroki w mediach stawiał w redakcjach internetowej i papierowej magazynu „Podróże”. Redagował i wydawał m.in. w gazeta.pl i dziendobrytvn.pl. O odległych miejscach (czasem i tych bliższych) lubi pisać nie tylko w kontekście turystycznym, ale też przyrodniczym i społecznym. Marzy o tym, żeby zobaczyć zorzę polarną oraz Machu Picchu. Co poza szlakiem? Kuchnia włoska, reportaże i pływanie.