3/2008

Co zwierzę ma w głowie? Irene Pepperberg, świeżo dyplomowana absolwentka Harvardu, w 1977 r. postanowiła, że się tego dowie. Sprowadziła więc do swego laboratorium roczną papugę żako imieniem Alex i nauczyła ją odtwarzania głosek języka angielskiego.
– Pomyślałam, że jeśli nauczę Aleksa porozumiewania się, będę mogła go zapytać, jak postrzega świat. Gdy młoda absolwentka zaczynała swoje rozmówki z Aleksem (który rozstał się z życiem we wrześniu ub. roku w wieku 31 lat), większość naukowców była przekonana, że zwierzęta nie są zdolne do niczego, co przypominałoby myślenie. Uważano je za niewiele więcej niż maszyny, reagujące na bodźce, ale pozbawione wyższych czynności psychicznych. Tymczasem każdy właściciel psa wie, że jest inaczej. To przecież jasne! – Azor myśli i czuje. Niemniej jednak nasze wrażenia są nienaukowe: mamy skłonność do antropomorfizacji, dokonywania projekcji ludzkich myśli i uczuć na inne istoty. W jaki więc sposób naukowiec może udowodnić, że zwierzę jest zdolne do myślenia – czyli że umie zdobywać informacje o otaczającym świecie i postępować zgodnie z tym, czego się dowiedziało.– Po to właśnie rozpoczęłam moje badania z Aleksem – mówi Pepperberg. Siadali oboje (ona przy biurku, on na dachu klatki) w jej laboratorium na Uniwersytecie im. Louisa Brandeisa koło Bostonu. Podłogę wyściełały gazety, na półkach stały kosze z kolorowymi zabawkami. Bez wątpienia stanowili zespół badawczy. A dzięki wynikom ich pracy pogląd, że zwierzęta potrafią myśleć, przestał być szalony. Niektóre zdolności uważane są za przejawy wyższych czynności psychicznych. Należą do nich: pamięć, pojmowanie gramatyki i znaczenia symboli, samoświadomość, rozumienie motywów działań innych, naśladowanie innych i twórcze rozwiązywanie problemów (kreatywność). Stopniowo, dzięki doświadczeniom, badacze zdołali dowieść obecności tych talentów u wielu gatunków poza człowiekiem. 30 lat po rozpoczęciu badań z jego udziałem Pepperberg i jej kolejni asystenci wciąż uczyli Aleksa języka angielskiego. Stadko Aleksa – który, jak wszystkie papugi, jest towarzyski – składało się z ludzi i dwóch młodszych papug. I jak to w każdym stadzie, choćby tak małym, bywało dramatycznie. Alex wykazywał zachowania dominacyjne wobec pozostałych ptaków, potrafił obrażać się na Pepperberg, inne kobiety tolerował, a tracił głowę na widok mężczyzny.