Sari. Zaskakująca historia indyjskiego stroju

"Sari, zarówno jako symbol, jak i rzeczywistość, wypełniły wyobraźnię subkontynentu, swoją atrakcyjnością i możliwością ukrycia i pokazania osobowości osoby, która je nosi" - mówi Rta Kapur Chishti, historyk tekstyliów z Delhi, autorka "Saris of India: Tradition and Beyond" i współzałożycielka Taanbaan, firmy tekstylnej zajmującej się ożywianiem i zachowaniem tradycyjnych indyjskich metod przędzenia i tkania.

Czym jest sari?

Pierwsza wzmianka o sari (nazwa ta w języku angielskim może także brzmieć 'saree') znajduje się w Rig Veda, hinduskiej księdze hymnów datowanej na 3000 lat p.n.e. Drapowane ubrania pojawiają się także na indyjskich rzeźbach z okresu od pierwszego do szóstego wieku. To, co Chishti nazywa "magicznym, bezszwowym ubiorem" idealnie pasuje do gorącego klimatu Indii i zwyczaju skromnego ubierania się zarówno w społecznościach hinduskich, jak i muzułmańskich. Sari pozostają również tradycją dla kobiet w innych krajach Azji Południowej, w tym w Pakistanie, Bangladeszu i Nepalu.

Indie pozostają jedną z ostatnich wielkich kultur rzemieślniczych. Są potęgą w barwieniu, nadrukach i tkaniu jedwabiu, technikach, które są obecne przynajmniej w jednej z około 30 regionalnych odmian sari indyjskie. W położonym nad brzegiem rzeki Ganges mieście Varanasi tkacze pochylają się nad staroświeckimi drewnianymi krosnami, tworząc jedwabne sari Banarasi, zwykle w kolorze jasnoczerwonym, ozdobione metaliczną nitką zari, cenione zwłaszcza jako sari ślubne przez panny młode. W tropikalnej Kerali, głównie białe sari sett mundu odzwierciedlają style popularne przed tym, jak XIX-wieczna industrializacja przyniosła kolorowe barwniki anilinowe (i jaskrawe kolory jak z pudełka z kredkami) widoczne dziś na całym subkontynencie.

W zachodnim Bengalu, sari Balchuri olśniewa wykończeniem nawiązującym do wzorów znajdujących się na ścianach tutejszych świątyń pokrytych terakotą z wypalanej gliny. "Każde sari opowiada historię o społeczeństwie i ludziach wokół niego" - mówi Darshan Dudhoria, dyrektor generalny sklepu internetowego Indian Silk House Agencies.

Jednak globalizacja i walka o coraz tańsze towary sprawiły, że produkowane maszynowo hinduskie sari stały się powszechne w ostatnich dziesięcioleciach. Wiele złych jakościowo kopii tradycyjnej odzieży jest wysyłanych z Chin. Rodziny zajmujące się tkactwem od lat nie mają pracy, a ich krosna są bezwartościowe.

Sari we współczesnym świecie

Niektóre kobiety, szczególnie na obszarach wiejskich, nadal owijają i okrywają się długimi pasmami bawełny, lnu lub innych tkanin do codziennej pracy. "Bardziej prawdopodobne jest, że w niektórych regionach zobaczysz sari na starszych kobietach, ciotkach i babciach. Mogą je nosić cały czas" - mówi Cristin McKnight Sethi, południowoazjatycka ekspertka w dziedzinie tekstyliów i profesor historii sztuki w Corcoran School of the Arts and Design na Uniwersytecie George'a Washingtona. Jak twierdzi, młodsze kobiety i mieszkanki miast wybierają zachodnie ubrania lub salwar (tunika i spodnium) na co dzień, ale na wesela lub inne imprezy ubierają sari w żywych kolorach. Tkanina stanowi symboliczny rytuał przejścia dla młodych hinduskich dziewcząt, które zakładają sari lub półdługie sari na ceremonię Ritu Kala Samskara, czyli ceremonię osiągniecia pełnoletności. Ubiór ten został nawet wykorzystany jako polityczny rekwizyt.

Sposoby noszenia sari

Według Chishti, istnieje ponad sto sposobów noszenia sari w zależności od regionu, materiału, długości i szerokości ubrania oraz tego, co użytkownik może robić danego dnia. Chishti stworzyła serię filmów pokazujących dziesiątki sposobów na to, jak wiązać sari. "Młodsze pokolenie chce móc z nim eksperymentować, nosić go na różne sposoby" - mówi.

Niektóre z technik noszenia sari: powszechne drapowanie Nivi (plisowane, owinięte wokół talii, z pallu (ozdobiony koniec ubrania) przerzuconym przez lewe ramię) oraz wiejskie drapowanie Dharampur, które sprytnie przekształca długi prostokąt z materiału w sięgające kolan pumpy. Większość form sari wymaga choli (krótkiej bluzeczki) i cienkiej półhalki, która często pomaga umocować całe to tekstylne okrycie i manipulować materiałem. Niektóre fałdy sari muszą być mocowane za pomocą szwów lub szpilek, inne są bardziej swobodną formą, jak origami z tkaniny na ciało.

Sari tkają swoją drogę przez dużą część Indii, na kobietach, które w kolorowych strojach przemierzają na rowerach ulice Bombaju, na aktorkach grających w filmach z Bollywood, czy upiększając wiele pokoleń rodziny w Radżastanie.

Turyści uwiedzeni dynamiką i mitologią, którymi wyróżnia się sari strój mogą je dla siebie kupić i zabrać do domu. W odróżnieniu od innych tradycyjnych strojów w niektórych kulturach, sukienka sari nie jest zarezerwowana dla osób jednej narodowości lub wyznań. "Nie sądzę, by noszenie sari przez ludzi Zachodu było lekceważące. To bardziej zaszczyt" - mówi Chishti. Nie ma nic złego w przyszywaniu olśniewającego sari na spódnicę albo eksponowaniu go jak sztuki na ścianie, mówi Sethi.

Turyści, miejscowi i goście weselni polują na sari w sklepach, które wydają się ustawiać w linii każdej lazurowej uliczki w Dźodhpur lub ruchliwej ulicy w Bombaju. Znajdziesz je w większych, droższych butikach, takich jak 'Ekaya Banaras' w Delhi, słynącego z ręcznie tkanych jedwabi i wsparcia ponad 8000 tkaczy Banaras, lub 'Nalli' w Chennai, działającego od 1928 roku, i rozciągającego się na dwa piętra budynku Art Deco w dzielnicy T. Nagar.

Gdziekolwiek pójdą, osoby szukające sari czują się przytłoczone słodkimi kolorami stosów schludnie poskładanych jedwabi, bawełny i szyfonów. Można je kupić już za 20 dolarów od ulicznego sprzedawcy albo za 10 000 dolarów za piękne Banarasi. "Kiedy kupujesz sari, zazwyczaj jest to długi proces - kupujesz materiał sari w jednym sklepie, bluzka jest szyta gdzie indziej, a halkę kupujesz w jeszcze innym sklepie" - mówi Sethi.

To skomplikowany taniec przez sklepy i pracownie krawieckie, aby zdobyć sari, a nie element garderoby, który szybko się wyrzuca. "Ale to kawałek tkaniny, który stał się kultowy i istnieje tak wiele jego odmian" - mówi Sethi. "Sari są bardzo ważne i na pewno warte uczczenia".

Źródło: NationalGeographic.com: The surprising history of India’s vibrant sari tradition