Jak stanęliśmy na dwóch nogach? Badania wskazują, że ludzie mogli wpierw chodzić wyprostowani po drzewach

W tym artykule:

1. Badania w Tanzanii
2. Życie na drzewach
3. Dlaczego nasi przodkowie stanęli na dwóch nogach?

Dolinę Issy w zachodniej Tanzanii pokrywa sawanna. To rozległe, suche równiny, na których od czasu do czasu pojawiają się pojedyncze drzewa i niewielkie leśne skupiska. Zamieszkują ją populacje dzikich szympansów. Zdaniem badaczy, nasi najbliżsi żyjący kuzyni żyją dokładnie w takim środowisku, w jakim żyli najstarsi przodkowie ludzi sprzed kilku milionów lat.

Około pięciu milionów lat temu na tych terenach zaszła istotna zmiana. Wcześniej porastały je gęste lasy. Przerzedziły się jednak i wycofały, a ziemie przekształciły się w sawanny. Naukowcy wiążą z tym fundamentalny skok ewolucyjny, dokonany przez najstarszych praludzi.

Według najpopularniejszej teorii, tzw. hipotezy sawanny, pojawienie się sawann wymusiło na pierwszych homininach zejście z drzew i przyjęcie postawy wyprostowanej. Innymi słowy: staliśmy się dwunożni, ponieważ zaczęliśmy żyć na sawannach.

Badania w Tanzanii

Czy ta teoria jest prawdziwa? Najnowsze badania, których wyniki opublikowano właśnie w czasopiśmie naukowym „Science Advances”, poddają ją w wątpliwość. Zespół badaczy doszedł do wniosku, że zaczęliśmy przyjmować postawę wyprostowaną nie po to, by wędrować po sawannie, ale po to, by sprawniej poruszać się po drzewach.

Jak powstał człowiek, czyli co wiemy o historii ewolucji ludzkości?

Człowiek dotarł do miejsca, w którym jest teraz, w toku długich i mozolnych zmian ewolucyjnych. Obecnie nasz gatunek tworzy zorganizowaną społeczność, która zasiedla wszystkie kontynenty, ...

Naukowcy obserwowali 13 szympansów (sześć samic i siedem samców) przez piętnaście miesięcy. Nagrywali je i dzielili ich codzienne czynności na kategorie, takie jak chodzenie, wspinanie się, wiszenie na gałęzi. W ten sposób zgromadzili prawie 3 tys. obserwacji. Szczególnie interesowało ich, gdzie szympansy będą stawały na dwóch nogach – na ziemi czy na drzewach.

Obserwacje te zamierzano następnie porównać z podobnymi wykonanymi w gęstych lasach. Jeśli szympansy z sawanny spędzałyby więcej czasu na ziemi niż te żyjące w lesie i częściej przyjmowałyby tam postawę wyprostowaną, wskazywałoby to, że otwarty teren faktycznie promuje dwunożność.

Życie na drzewach

– Założyliśmy, że ponieważ Issa ma mniej drzew niż typowy tropikalny las, gdzie żyje większość szympansów, częściej będziemy widzieć małpy na ziemi niż na drzewach. Przyjęliśmy też, że ponieważ stanie na ziemi składania do prostowania się (by coś nieść w rękach lub rozglądać się), więcej małp będzie przyjmowało postawę dwunożną – opowiada dr Alex Piel, jeden z autorów badania. – Jednak w obu przypadkach okazało się, że jest inaczej.

Szympansy z Issy spędzały tyle samo czasu na drzewach, ile ich kuzyni z gęstych lasów. Co więcej, to właśnie na drzewach najczęściej stawały na dwóch nogach. Aż 85 proc. wszystkich przypadków dwunożności zaobserwowano właśnie w koronach drzew.

– Wiele różnych hipotez ewolucji dwunożności opierało się na założeniu, że przodkowie ludzi zeszli z drzew i zaczęli chodzić w postawie wyprostowanej po ziemi, szczególnie na otwartych, suchych terenach. Jednak uzyskane przez nas dane w ogóle tego nie potwierdzają – mówi dr Fiona Stewart, współautorka badań. – Niestety, tradycyjny koncept zakładający, że mniej drzew równa się życie na sawannie nie pasuje do naszych wyników z Issy – dodaje badaczka.

Dlaczego nasi przodkowie stanęli na dwóch nogach?

Co zatem sprawiło, że staliśmy się dwunożni? – Dla rozwoju dwunożności kluczowe były najprawdopodobniej właśnie drzewa – mówi Piel. – A szukanie na nich żywności czynnikiem, który przyspieszył rozwój tej cechy – dodaje badacz.

Ustalono, kiedy praczłowiek zszedł z drzewa. Dzięki Ardi i Lucy - doskonale zachowanym skamieniałościom

Nowe badania pokazują, że nasi prehistoryczni przodkowie Ardipitekowie, którzy żyli 4,4 mln lat temu na terenach dzisiejszej Afryki, potrafili wspinać się na drzewa, jak dzisiejsze szympansy....

– Musimy teraz skupić się na ustaleniu, jak i dlaczego szympansy z sawanny spędzają tak dużo czasu w koronach drzew – mówi Steward.

Kiedy pierwsze istoty dwunożne pojawiły się na Ziemi? Niedawno opublikowane badania wskazują, że stało się to ok. 7 mln lat temu. Do takiego wniosku doprowadziła analiza szczątków wymarłego hominina Sahelanthropus tchadensis, które zostały odkryte w 2001 r. na jeziorem Czad. Zdaniem badaczy, budowa jego kości wskazuje, że sahelantrop najprawdopodobniej chodził już na dwóch nogach, okazjonalnie wspinając się na drzewa.

Źródła: phys.org, Science Advances.

Nasz ekspert

Magdalena Salik

Dziennikarka naukowa i pisarka, przez wiele lat sekretarz redakcji i zastępczyni redaktora naczelnego magazynu „Focus". Wcześniej redaktorka działu naukowego „Dziennika. Polska, Europa, Świat”. Pasjami czyta i pisze, miłośniczka literatury popularnonaukowej i komputerowych gier RPG. Więcej: magdalenasalik.wordpress.com