Jak sobie radzić z globalnym ociepleniem?

Niezależnie od tego, czy występuje w stanie płynnym, stałym czy gazowym, woda jest niezbędna dla naszej planety. Bez niej nie moglibyśmy pić, uprawiać roślin i hodować zwierząt, a przetrwanie nieskończenie wielkiej liczby gatunków zależy od istnienia słodkowodnych ekosystemów. Oceany pomagają regulować poziom CO2 i utrzymywać globalną temperaturę, zarazem transportują pokarm dla żyjących w nich organizmów i podtrzymują morskie ekosystemy. Wraz ze zmianą klimatu zmienią się zasoby słodkich i słonych wód, podstawy istnienia skupisk ludności i ich gospodarki. A gdy klimat ulega zmianie, zmienia się również – musi – nasz stosunek do wody.

OCEAN ŚWIATOWY
Pokrywając 71 proc. naszej błękitnej planety, morza pochłaniają tak wiele wytwarzanego przez człowieka dwutlenku węgla i energii ze Słońca, że skład chemiczny morskiej wody i jej temperatura zagrażają wielu organizmom. Zmiany następujące w morskim środowisku wpływają na żyjące w nim rośliny, ryby i ssaki, a w efekcie na to, co możemy z niego wyławiać. Podnoszenie się poziomu mórz powoduje zmiany linii brzegowych i nadwątlenie fundamentów budynków, tworząc zagrożenie dla ludzkiego życia.

LĄD
Dla dostępności czystej, zdatnej do picia wody do użytku przez człowieka decydujący jest wpływ zmieniającego się klimatu na zasoby słodkiej wody na lądzie. Dziś przynajmniej połowa ziemskiej populacji jest pod tym względem zależna od wód podziemnych. W związku z przewidywanym rozwojem miast, do 2050 r. zapotrzebowanie na wodę wzrośnie o 55 proc., dlatego w przyszłości trzeba będzie ostrożnie zarządzać jej zasobami.

LÓD
Słodka woda, która kiedyś została zamrożona w Arktyce, na Grenlandii, Antarktyce i wysokogórskich rejonach na świecie, topnieje i spływa do oceanów, strumieni i gleby. Gdy więcej lodu topnieje, najpierw napełniają się rzeki i zlewiska. Jednak gdy lodu będzie mniej, zmniejszy się również spływ słodkiej wody – i jej dostępność. Jeśli oszczędzanie wody nie powstrzyma tego negatywnego zjawiska, trzeba będzie ograniczyć jej wykorzystywanie.

Zmiany klimatu mogą sprzyjać pewnym roślinom przez wydłużenie okresu wegetacji i zwiększenie stężenia dwutlenku węgla w powietrzu. Jednak inne skutki ocieplenia, takie jak większa liczna szkodników, susze i powodzie, będą mniej korzystne. Jak przystosuje się do tegp świat? Po zastosowaniu dynamicznego modelu klimatycznego o nazwie HadGEM2, badacze z International Food Policy Research Institute prognozują, że w roku 2050 ziemie uprawne odpowiednie dla czterech głównych roślin – kukurydzy, ziemniaków, ryżu i pszenicy – zmienią się, w niektórych przypadkach zmuszając farmerów do zasiania nowych upraw. Dla niektórych terenów ocieplenie okaże się korzystne, dla innych nie – twierdzi Ricky Robertson z IFPRI. Sam klimat nie narzuca farmerom, jakie rośliny mają uprawiać; na to, jak ich gospodarstwa będą funkcjonować w przyszłości, wpłyną zmiany polityczne, światowy popyt i rolnicze praktyki. Badacze mówią, że wygrają ci farmerzy, którzy będą modernizować metody upraw i dywersyfikować swoje pola.

KUKURYDZA
Zmiana klimatu otworzy nowe obszary dla uprawy kukurydzy, ale wpłynie na zmniejszenie produkcji na obecnych terenach. Będzie ją uprawiać większa liczba farmerów w większej liczbie miejsc.

ZIEMNIAKI
Najlepiej rosną przy niskiej temperaturze. W cieplejszym klimacie być może będzie można uprawiać je na obszarach położonych bardziej na północy albo w wyżej położonych partiach gór.

RYŻ
W odróżnieniu od upraw, których wysokość czeka ostry spadek, ryż – rosnący zarówno w ciepłym, jak i chłodnym klimacie – może sobie dobrze radzić. Badacze uważają, że w Afryce jego produkcja może się podwoić.

PSZENICA
Praktycznie wszystkie klimatyczne scenariusze pokazują redukcję wysokości zbiorów pszenicy. Ocieplenie klimatu na świecie prawdopodobnie wpłynie również na zwiększenie się liczby niszczycielskich chorób roślin.

W roku 2100 świat poczuje się inaczej, kiedy średnia temperatura podniesie się o kilka stopni. Wpłynie to na każdy rodzaj tereny zamieszkany przez ludzi: miejskie, podmiejskie, wiejskie; góry, równiny, wybrzeża. W większości krajów rozwijających się ludzie uzyskają nowoczesne udogodnienia, które odmienią ich życie. W 2100 roku w ciepłym klimacie prawie każdy dom będzie wyposażony w klimatyzację – twierdzi ekonomista Lucas Davis z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley. Jednak używając tych urządzeń, przyczynimy się do globalnego ocieplenia. Jeśli nie możemy sprawić, by Ziemia i jej atmosfera stały się chłodniejsze, znajdziemy sposoby, by się przystosować do wysokiej temperatury.

ŁAŃCUCH ZALEŻNOŚCI
Średnia roczna temperatura powietrza w mieście w dzień może być od 4 do 11 stopni Fahrenheita wyższa niż na otaczających je terenach wiejskich, a od 4 do 9 stopni Fahrenheita wyższa niż w nocy. Pełne roślinności zielone dachy mogą łagodzić ten efekt gorącej „miejskiej wyspy”, w najbardziej upalne dni obniżając temperaturę o ponad 5 stopni F. Rośliny pomagają również radzić sobie z nadmiarem wody zbierającej się podczas burz, ponieważ ją pochłaniają.

TEMPERATURA I GOSPODARKA
Chociaż różne regiony będą inaczej przystosowywać się do zmiany klimatu, większość rolników przestawi się na hodowlę inwentarza, który toleruje wysoką temperaturę. To oznacza więcej owiec, świń i kóz, które zastąpią bydło mięsne i kurczaki. Uprawy takie, jak soja mogą się zwiększyć wraz z podwyższeniem stężenia dwutlenku węgla, ale wiele innych upraw będzie zagrożonych z powodu suszy i ekstremalnej pogody.

KONTROLA POŻARÓW
Na obszarach zagrożonych przez pożary będą miasta i tereny przygotowane na wypadek takiej klęski. Otoczone zaporami przeciwogniowymi, z których usunięta jest łatwopalna roślinność, i zamieszkane przez obywateli znających przepisy bezpieczeństwa przeciwpożarowego enklawy pomagają chronić domy i zdrowie mieszkańców. Przewiduje się, że liczba pożarów na niektórych średnich i wyższych szerokościach geograficznych może wzrosnąć o ponad 60 procent.

Ulewne huragany, katastrofalne susze, burze powodujące gołoledź i szalejące fale upałów – to ekstremalne zjawiska pogodowe, które mogą pozbawić ludzi życia i spowodować nieobliczalne straty. Klimatolodzy twierdzą, że w niektórych regionach pod wpływem zmian klimatycznych wydłużają się okresy suszy i rośnie temperatura, a w innych ulewy stają się intensywniejsze. Najbardziej zagrożone są społeczności zamieszkujące odsłonięte górskie zbocza i rejony wybrzeży. W takich miejscach na całym świecie ludzie przystosowują się do nowych warunków pogodowych poprzez wzmocnienie systemu ostrzeżeń, ochrony i schronisk.

PRZETRWAĆ SZTORM
Co trzy lata w Bangladesz uderza gwałtowny cyklon. W roku 1991 cyklon Marian zabił 140 tys. ludzi. W roku 2007 cyklon Sidr zrównał z ziemią 565 tys. domów, ale system ostrzegawczy i umocnione schronienia pomogły ograniczyć liczbę ofiar do 3,5 tys. Dziś odbudowanie przybrzeżnych namorzynów i lasów na zboczach gór ma na celu powstrzymanie morskich fal, osuwania się ziemi i powodzi w czasie przyszłych sztormów.
„Wyobraźcie sobie dzień, w którym będziemy w stanie schwytać energię huraganu i przekazać ją do wykorzystania przez miasto, które inaczej zostałoby zniszczone”.
(Neil deGrasse Tyson, dyrektor planetarium Haydena w Amerykańskim Muzeum Historii Naturalnej).

ULEGAJĄC GORĄCU
Średnia globalna temperatura w maju 2015 r. była najwyższą zarejestrowaną. W Indiach około 2200 osób zmarło w ciągu 10-dniowej fali upałów, kiedy temperatura osiągnęła 45 st. Celsjusza. Aby sobie z nimi poradzić, władze miasta Ahmadabad w najbardziej zagrożonych dzielnicach oddały mieszkańcom do dyspozycji wodę pitną i centra, w których można było się ochłodzić. Opiekunowie społeczni zostali przeszkoleni, aby móc pomagać w przypadku chorób, na które miał wpływ upał.

ROŚNIE POZIOM MÓRZ – I NIEPOKOJU
Zmiana klimatu nie musi wywoływać konkretnego sztormu, ale podnoszenie się poziomu mórz może uczynić groźniejszym efekt jego działania. W roku 2012 wysoka na 2,7 m fala wywołana przez huragan Sandy uderzyła w Nowy Jork w czasie przypływu. Fala sztormowa wysokości 4,2 mdotarła do dolnego Manhattanu. Powódź zniszczyła tereny i plaże w sąsiednich dzielnicach. Co dekadę poziom morza na tym obszarze podnosi się o 2,5 cm – dwukrotnie szybciej niż średnio na świecie – i przewiduje się, że w 2050 roku podniesie się o 28 do 53 cm. Aby się do tego przygotować, miasto przedsięwzięło kroki, by wzmocnić wytrzymałość wybrzeża. Projekt zakłada zarówno stworzenie większej ilości terenów zielonych dla mieszkańców, jak i system wałów przeciwpowodziowych, nasypów i rozsuwanych barier. Ma to zwiększyć ochronę przed sztormem.

Zmiana klimatu szkodzi nie tylko zdrowiu planety – jest grożna również dla ludzi. Jej skutki różnią się w zależności od wieku, płci, położenia geograficznego i statusu socjoekonomicznego – tak też będą się różnić środki zaradcze. Niedawno opublikowane w piśmie Lancet wyniki międzynarodowych badań mówią, że w następnym stuleciu znacznie większa liczba ludzi będzie narażona na ekstremalne zjawiska pogodowe niż dotychczas sądziliśmy – to „potencjalnie katastrofalne zagrożenie dla ludzkiego zdrowia”, które może zniweczyć 50 lat światowych osiągnięć w tej dziedzinie.
Poza bezpośrednim wpływem ekstremalnej pogody zmiana klimatu może oddziaływać na dobrostan człowieka w inny, mniej bezpośredni sposób, poprzez narażenie na zanieczyszczenie powietrza, choroby przenoszone przez wodę, a także głód i niedożywienie.
Trwają prace nad rozwiązaniami tych problemów. W Beninie, gdzie często występują powodzie, krajowy system ubezpieczeń zdrowotnych został rozszerzony i obejmuje malarię i infekcje jelit – które prawdopodobnie staną się częstsze, kiedy świat będzie się ocieplał, a poziom morza będzie rósł. Na parnych, wilgotnych Filipinach wprowadzono programy, które mieszkańcom dzielnic o niskich dochodach pomagają radzić sobie z zagrożeniami związanymi z pogodą poprzez niewielkie kredyty, edukację dotyczącą higieny oraz kontrolę lokalnych odpadów i wody.
Tymczasem eksperci w dziedzinie zdrowia publicznego nawołują do wprowadzania jak najdalej idących usprawnień, które pomogą ludziom zachować zdrowie pomimo powodzi, susz i fal upałów. Wspierają szerszy dostęp do czystej wody, systemów sanitarnych, szczepionek, i opieki zdrowotnej nad dziećmi.