Ta mapa Księżyca pokazuje cenne zasoby naszego satelity. Skorzystają z niej astronauci misji Artemis
Patrzyliście kiedyś na Księżyc i zastanawialiście się, czym właściwie są te ciemniejsze plamki na jego powierzchni? To jedynie słabo widoczne dowody olbrzymiego geologicznego bogactwa naszego naturalnego satelity. Pokazuje je mapa Księżyca.
- redakcja
W tym artykule:
Księżyc to najbliższe i najlepiej widoczne z Ziemi ciało niebieskie. Ludzie obserwowali go od niepamiętnych czasów. Tak poznaliśmy m.in. fazy Księżyca.
Krążąc wokół Ziemi nasz satelita kręci się wokół własnej osi w taki sposób, że wciąż jest zwrócony w naszym kierunku tą samą stroną. To, co widać na Księżycu, od dawna pobudzało ludzką wyobraźnię. Nasi przodkowie dopatrywali się tam tajemniczych postaci i symboli.
Pierwsze mapy Księżyca
Najstarsza ilustracja wyglądu powierzchni Księżyca pochodzi z 3330–2790 r. p.n.e. Odkryto ją w irlandzkim grobowcu Knowth. Rozwój nauki doprowadził do bardziej racjonalnych badań. Astronomowie zaczęli kreślić mapy Księżyca. Najstarsza z nich powstała na początku XVII wieku. Jej autorem był lekarz William Gilbert, który obserwował Księżyc gołym okiem. Potem, dzięki teleskopom, powstawały coraz dokładniejsze mapy.
Temperatura na Księżycu: czy jest zabójcza dla człowieka? Dlaczego astronauci muszą mieć kombinezony?
Okazuje się, że temperatura na Księżycu osiąga jeszcze większe wahania dobowe, niż wcześniej sądzono. W ciągu księżycowego dnia, panuje tam ekstremalny upał, a w nocy – niewiarygodny...
Dziś wiemy, że jasne obszary na Srebrnym Globie to anortozytowe wzgórza. Z kolei obszary ciemne to bazaltowe równiny ukształtowane przez meteoryty i erupcje. Sporą część Księżyca (ok. 31 proc.) zajmują duże ciemne obszary. Są to tzw. morza księżycowe – ogromne obszary zestalonej magmy.
Mapa Księżyca z 2020 r.
Naukowcy opublikowali szczegółową i kompletną mapę Księżyca w 2020 r. Co ważne, nie jest to tylko ładny, kolorowy obrazek, który można podziwiać na ekranie komputera. To punkt wyjścia dla wielu przyszłych misji kosmicznych. Zanim Księżyc stanie się bazą dla lotów kosmicznych w odległe zakątki Wszechświata, musimy się tam zadomowić. Ma temu służyć m.in. program Artemis.
Dzięki dokładnym danym geologicznym możliwe jest wybranie najlepszych miejsc do lądowania. Zaprezentowana w 2020 r. mapa to wspólne dzieło naukowców z NASA, teksaskiego Lunar Planetary Institute oraz ośrodka badań pozaziemskich należącego do amerykańskiej służby geologicznej (USGS), czyli Astrogeology Science Center w stanie Arizona.
Cyfrowa Zunifikowana Geologiczna Mapa Księżyca została przygotowana w skali 1:5000000. – Ludzi zawsze fascynował Księżyc i to, kiedy tam wrócimy. To wspaniałe, że USGS stworzyło bazę danych, z których NASA może korzystać przy planowaniu przyszłych misji – skomentował szef USGS i dawny astronauta NASA, Jim Reilly.
Do stworzenia cyfrowej mapy naukowcy posłużyli się danymi kartograficznymi używanymi przez zespoły sześciu misji Apollo. Uzupełnili je o aktualne pozyskane z satelitów obserwacyjnych na orbicie Księżyca.
Dane o elewacji na zwrotnikach dostarczyła japońska misja SELENE, Selenological and Engineering Explorer. Topografię biegunów uzupełniła NASA dzięki na bazie swojej misji LOLA, Lunar Orbiter Laser Altimeter). Stare obserwacje z misji Apollo były szczególnie cenne, bo interpretacji dokonywali ludzie bezpośrednio na powierzchni satelity.
Poza łączeniem dawnego z nowym, geolodzy zajęli się stworzeniem zunifikowanego opisu warstw skalnych tworzących powierzchnię naszego najbliższego sąsiada. Dotychczas dostępne mapy były w tej kwestii dość rozbieżne (zarówno w sferze nazewnictwa, jak i wieku geologicznego).
Zdjęcie próbki mapy: NASA/GSFC/USGS
Geologia Księżyca
Kolory odpowiadają różnym okresom geologicznym formowania się skał. Obecnie stosowany podział został wprowadzony dopiero w latach osiemdziesiątych XX wieku. Obejmuje on pięć głównych okresów:
- prenektaryjski (kolor brązowy; 4,5 do 3,92 mld lat),
- nektaryjski (pomarańczowy; 3,92–3,85 mld lat),
- imbryjski (fiolet, róż, niebieski; 3,85–3,16 mld lat),
- eratosteński (zielony;3,16–1,1 mld lat),
- kopernikański (żółty; 1,1 mld lat – współczesność).
Mapa Księżyca online
Mapa Księżyca opracowana przez naukowców przyda się głównie specjalistom. Amatorom astronomii polecamy inne ciekawe zasoby online:
- mapa Księżyca National Geographic – opracowana w 2019 r. na podstawie najnowszych danych, do ściągnięcia za darmo,
- Google Moon – umożliwia eksplorowanie powierzchni Księżyca podobnie jak Google Maps,
- mapy Księżyca NASA – z zaznaczonymi obiektami do obserwacji przez teleskop,
- geologiczna mapa Księżyca.