Najjaśniejsze gwiazdy na niebie. Które z nich można dostrzec gołym okiem?

W tym artykule:

1. Skala jasności obiektów na niebie
2. Czym jest magnitudo?
3. Syriusz to najjaśniejsza gwiazda na nocnym niebie
4. Inne najjaśniejsze gwiazdy na niebie

Jaka jest najjaśniejsza gwiazda na naszym niebie? Rzecz jasna – Słońce. Tak zwana wielkość gwiazdowa zależy od mocy promieniowania gwiazdy i jej odległości od Ziemi. Określa się to jako magnitudo. To, że Słońce jest najjaśniejszą gwiazdą na naszym niebie, wynika z niewielkiej odległości od Ziemi. Jasność Słońca wynosi -26 magnitudo, natomiast jasność najsłabszych gwiazd widocznych gołym okiem wynosi 6 magnitudo.

Skala jasności obiektów na niebie

Wprowadzenie pierwszej skali jasności gwiazd przypisuje się starożytnym Grekom. Miał to uczynić Ptolemeusz, który w napisanej w 140 roku naszej ery pracy Almagest podzielił gwiazdy na pięć klas jasności. Wiele wskazuje na to, że nie był to jego oryginalny pomysł, lecz zaczerpnął go m.in. z prac Hipparcha, astronoma i matematyka żyjącego w II p.n.e.

W Almagest najjaśniejsze gwiazdy określone były jako pierwszej wielkości, zaś te najsłabsze, słabo widoczne – jako szóstej wielkości. Ta skala przetrwała do dziś, choć wraz ze skonstruowaniem i ulepszeniem instrumentów optycznych i technik obserwacyjnych została rozszerzona i doprecyzowana.

Jak wyjaśnić, czym była Gwiazda Betlejemska?

Gwiazda Betlejemska miała wskazać drogę trzem mędrcom, ale jak wyjaśnić to biblijne zjawisko? Astronomowie szukają odpowiedzi od wieków.

Aktualnie ocena jasności gwiazd opiera się na precyzyjnych pomiarach fotometrycznych. Różnica pięciu wielkości gwiazdowych odpowiada 100-krotnej różnicy jasności gwiazd.

Czym jest magnitudo?

Precyzyjne pomiary dodały do tej otwartej skali obiekty jaśniejsze niż te pierwszej wielkości. Oznaczane są one kolejnymi liczbami ujemnymi. Właśnie dlatego magnitudo Słońca wynosi aż -26.

Za pomocą tej skali można też oceniać obiekty odbijające światło. Jak Wenus, która w maksimum blasku ma jasność ponad -4 mag. Jowisz ma ok. -2,5 mag. Nieuzbrojonym okiem jesteśmy w stanie dostrzec gwiazdy do jasności około 6 mag. Natomiast kosmiczny teleskop Hubble’a był w stanie odnaleźć światło obiektów o magnitudo 28.

Należy podkreślić, że wszystkie obserwowalne z Ziemi gwiazdy należą do Drogi Mlecznej. A i tak spośród nawet 400 miliardów gwiazd naszej Galaktyki możemy dostrzec zaledwie kilka procent.

Chociaż Słońce jest zdecydowanie najjaśniejszym obiektem na naszym niebie, to większość tabel jasności gwiazd go nie uwzględnia. Wszystko dlatego, że jego blask przyćmiewa inne obiekty. W rankingu najjaśniejszych gwiazd nocnego nieba pierwsze miejsce zajmuje Syriusz.

Syriusz to najjaśniejsza gwiazda na nocnym niebie

Ta najjaśniejsza i jedna z najbliższych nam gwiazd południowego nieba, znajduje się w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa. Jej jasność obserwowana wynosi -1,47 mag. Syriusz jest gwiazdą alfa tej konstelacji.

Gwiazda Syriusz pojawia się już w dziełach Hezjoda, greckiego poety z XVIII wieku p.n.e. Sama nazwa odnosi się do greckich słów gorący, prażący, skwarny, ognisty. Według mitologii greckiej, Syriusz miał być psem Oriona. Dlatego m.in. określa się Syriusza mianem psiej gwiazdy.

Gwiazda Syriusz jest jaśniejsza od Słońca o 23,4 razy i ma promień o 1,71 razy większy od promienia Słońca. Średnica Psiej Gwiazdy wynosi 2,4 miliona kilometrów. Natomiast temperatura powierzchni Psiej Gwiazdy jest wyższa od temperatury Słońca o 4 tysiące kelwinów i wynosi 9940 K. Gwiazda Syriusz emituje też 26 razy więcej energii niż nasze Słońce.

Syriusza można łatwo znaleźć, bo jest najjaśniejszym punktem na niebie. Świeci na biało lub biało-niebiesko. Najlepszymi miesiącami do obserwacji Psiej Gwiazdy na północnej półkuli są styczeń i luty. Widoczna jest nisko nad horyzontem, na południowej części nieba. Żeby ją zlokalizować, wystarczy znaleźć Pas Oriona. Jego trzy gwiazdy wskazują na Syriusza, który znajduje się niżej, po lewej stronie.

Inne najjaśniejsze gwiazdy na niebie

Konopus

Drugą najjaśniejszą gwiazdą na nocnym niebie jest Konopus. Konpous jest częścią gwiazdozbioru nieba południowego Kila. Jego obserwowalna wielkość gwiazdowa wynosi -0,74 mag. Konopus i nasze Słońce dzieli odległość ok. 309 lat świetlnych.

Nazwa gwiazdy odnosi się do Iliady Homera. Konopus miał być nawigatorem flotylli prowadzonej przez Menelaosa na Troję. Konopus jest widoczny gołym okiem z całej półkuli południowej. Niestety, jest niewidoczny dla obserwatorów z niemal całej Europy, w tym z Polski.

Alfa Centauri

Trzecią najjaśniejszą gwiazdą na naszym niebie jest Alfa Centauri. To najbliższa nam, poza Słońcem, gwiazda. Choć tak właściwie nie jest to pojedyncza gwiazda, lecz układ trzech gwiazd, z których najjaśniejsza jest także znana jako Rigil Centaurus.

Alpha Centauri znajduje się w konstelacji Centaura, świecąc z magnitudo wizualnym (optycznym) -0,1. Leży w odległości zaledwie 4,4 lat świetlnych od nas, co czyni ten układ gwiazd najbliższym sąsiadem Słońca. Układ ten znajduje się na południowym niebie i nie jest widoczny dla obserwatorów powyżej szerokości geograficznej 29° na północ od równika.

Arktur

Arktur, czwarta najjaśniejsza gwiazda nocnego nieba znajduje się w konstelacji Wolarza. Posiadając magnitudo pozorne -0,05, Arktur jest najlepiej widoczny na zimowym niebie z półkuli północnej. Ten pomarańczowy olbrzym znajduje się w odległości około 37 lat świetlnych od Słońca. Arktur, nazywany przez Polinezyjczyków „gwiazdą radości”, ma 25 razy większą średnicę niż Słońce. Wiek gwiazdy jest oceniany na 5,9 do 8,6 miliarda lat.

Wega

Piąte miejsce na liście zajmuje Wega, najjaśniejsza gwiazda północnej konstelacji Lutni. Stanowi część tzw. Trójkąta Letniego. W związku z tym, że jej obserwowana wielkość gwiazdowa jest bliska zera magnitudo, jest chętnie wykorzystywana do kalibracji instrumentów fotometrycznych.

W którym mieście warto oglądać gwiazdy? 10 kosmicznych ciekawostek

Gdzie jest największy meteoryt świata? Gdzie najlepiej spośród miast obserwować gwiazdy? Kim byli afronauci?

Co ciekawe, Wega była pierwszą po Słońcu sfotografowaną gwiazdą. Doszło do tego 17 lipca 1850 roku. Dagerotyp Wegi otrzymano po stusekundowym naświetlaniu w obserwatorium Uniwersytetu Harvarda.

Kapella

Kolejne, szóste miejsce przypada najjaśniejszej gwieździe konstelacji Woźnicy, Kapelli. Kapella jest widoczna na półkuli północnej przez większość roku. Znajduje się w odległości około 43 lat świetlnych od nas. Podobnie jak w przypadku Alfa Centauri, nie jest to układ pojedynczy. Kapella składa się z dwóch żółtych gwiazd. Jest 170 razy jaśniejsza od Słońca.

Rigel

Na siódmym miejscu zestawienia znalazła się gwiazda Rigel, będąca najjaśniejszym obiektem Gwiazdozbioru Oriona. Jest on najlepiej widoczny w zimowe wieczory na półkuli północnej oraz latem na półkuli południowej. Gwiazda jest biało-błękitnym nadolbrzymem. Jej jasność jest około 120 tysięcy razy większa od jasności od Słońca. Według obliczeń promień Rigela jest około 79 razy większy niż ten słoneczny.

Rigel jest też 23-krotnie masywniejszy od naszego Słońca. Temperatura jego powierzchni wynosi 12 000 K. W przyszłości gwiazda przekształci się w czerwonego nadolbrzyma i zakończy życie w eksplozji supernowej. Ze względu na swoją jasność i położenie, Rigel jest jedną z najważniejszych gwiazd w astronawigacji.

Nasz ekspert

Ewelina Zambrzycka-Kościelnicka

Dziennikarka i redaktorka zajmująca się tematyką popularnonaukową. Związana z magazynami portali Gazeta.pl oraz Wp.pl. Współautorka książek „Człowiek istota kosmiczna”, „Kosmiczne wyzwania” i „Odważ się robić wielkie rzeczy”.