Katastrofa na skalę kosmiczną. W Ganimedesa uderzyła planetoida większa niż ta, która na Ziemi zabiła dinozaury
Do tej spektakularnej katastrofy doszło 4 mld lat temu. Wówczas w Ganimedesa, księżyc Jowisza, uderzyła planetoida dwadzieścia razy większa niż obiekt, który trafił w Ziemię i doprowadził do zagłady dinozaurów. W rezultacie zmieniła się orientacja Ganimedesa względem Jowisza.
Spis treści:
- Co się wydarzyło na Ganimedesie
- Planetoida, która trafiła w księżyc Jowisza
- Misja sondy JUICE – nowe dane o Ganimedesie
Ganimedes to największy księżyc Jowisza, a także w ogóle największy księżyc w Układzie Słonecznym. Jego średnica wynosi ok. 5200 km. Jak na księżyc to bardzo dużo – Ganimedes jest większy od Merkurego, najmniejszej planety krążącej wokół Słońca. Jego powierzchnię skuwa wodny lód, pod którym kryją się oceany ciekłej wody.
Mniej znaną cechą Ganimedesa jest jego orientacja względem Jowisza. Ganimedes znajduje się z tą planetą w obrocie synchronicznym. Oznacza to, że stale jest zwrócony do Jowisza tą samą połową. Oraz że – tak samo jak Księżyc – ma niewidoczną (z Jowisza) stronę.
I właśnie na tej półkuli księżyca Jowisza znajduje się pozostałość po potężnej kosmicznej katastrofie. Wydarzyła się ok. 4 mld lat temu, kiedy w Ganimedesa uderzyła gigantyczna planetoida. Księżyc ten przeszedł w efekcie serię fundamentalnych zmian, które zostały opisane w artykule opublikowanym w czasopiśmie naukowym „Scientific Reports”. Jedną z nich była reorientacja względem Jowisza.
Co się wydarzyło na Ganimedesie
Symulacją katastrofy, która wydarzyła się w początkach Układu Słonecznego, zajął się Naoyuki Hirata z Uniwersytetu Kobe wraz z zespołem. Naukowcy postanowili przyjrzeć się bliżej żłobieniom, które pokrywają większość powierzchni Ganimedesa. O istnieniu tych bruzd wiadomo od dawna. W latach 80. XX w. zaczęto zaś podejrzewać, że stanowią pozostałość po zderzeniu z jakimś ogromnym kosmicznym obiektem.
Żłobienia na Ganimedesie układają się w koncentryczne kręgi. Hiratę zainteresowało, gdzie znajduje się miejsce, które otaczają. Jako pierwszy dostrzegł, że jest ono dokładnie niemal dokładnie w punkcie najbardziej oddalonym od Jowisza. To mógł być efekt potężnego uderzenia w księżyc, które doprowadziło do redystrybucji jego masy i przeorientowania go względem planety.
Planetoida, która trafiła w księżyc Jowisza
Symulacje, które przeprowadził zespół Hiraty, potwierdziły tę hipotezę. Pozwoliły również powiedzieć coś więcej o planetoidzie, która trafiła w księżyc. Prawdopodobnie miała ok. 300 km średnicy. Była więc aż 20 razy większa od planetoidy, która 66 mln lat temu uderzyła w Ziemię i doprowadziła do wyginięcia wielkich gadów.
Morderczy obiekt astronomiczny uderzył w Ganimedesa pod kątem 60–90 stopni. Wybił w nim krater średnicy 1400–1600 km. Tylko uderzenie tak potężne mogło doprowadzić do zmiany osi obrotu Ganimedesa i jego reorientacji względem Jowisza. Naukowcy przypuszczają, że wyniku katastrofy przemodelowana została również cała powierzchnia księżyca, a jego wnętrze – przebudowane.
– Chcę zrozumieć pochodzenie i ewolucję Ganimedesa i innych księżyców Jowisza – mówi Naoyuki Hirata. – Gigantyczne uderzenie musiało mieć znaczący wpływ na wczesną ewolucję Ganimedesa, ale jego termiczne i strukturalne skutki nie zostały jeszcze w ogóle zbadane.
Misja sondy JUICE – nowe dane o Ganimedesie
Naukowiec nie wyklucza, że jego teoria nie jest kompletna. Uzupełnić ją – albo zmodyfikować – pomogłoby zebranie nowych danych. Dostarczy ich sonda Jupiter Icy Moons Explorer (JUICE) Europejskiej Agencji Kosmicznej ESA.
JUICE została wystrzelona w zeszłym roku. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, wejdzie na orbitę Ganimedesa w 2034 roku i będzie na niej przebywała przez sześć miesięcy. W tym czasie m.in. dokładnie sfotografuje powierzchnię księżyca, dostarczając znacznie dokładniejszych zdjęć koncentrycznych żłobień niż naukowcy posiadają dotychczas. To plus dane o grawitacji księżyca pozwolą potwierdzić lub obalić hipotezę Hiraty.
Źródła: EurekAlert, Scientific Reports.
Nasza autorka
Magdalena Salik
Dziennikarka naukowa i pisarka, przez wiele lat sekretarz redakcji i zastępczyni redaktora naczelnego magazynu „Focus". Wcześniej redaktorka działu naukowego „Dziennika. Polska, Europa, Świat”. Pasjami czyta i pisze, miłośniczka literatury popularnonaukowej i komputerowych gier RPG. Więcej: magdalenasalik.wordpress.com