Jak podróże kosmiczne wpływają na organizm człowieka? Jeśli są krótkie, nasze ciało dobrze znosi ich skutki

W tym artykule:

1. Największa baza danych z medycyny kosmicznej
2. Czy podróże kosmiczne są bezpieczne?
3. Lot na Marsa? Najlepiej tylko raz

Medycyna kosmiczna ma jedno poważne ograniczenie. Stanowi je mała liczba potencjalnych obiektów badań. Jako pierwszy na orbicie Ziemi znalazł się Jurij Gagarin. Po 63 latach od tego historycznego lotu w jego ślady poszło niecałe 700 osób.

Absolutna większość z nich to zawodowi astronauci. Przed wylotem w kosmos – na misje księżycowe albo na stacje kosmiczne – przechodzili wielomiesięczne szkolenia. Nowość stanowią „zwykli” kosmiczni podróżnicy. Czyli osoby bez specjalistycznego przygotowania, które również pojawiły się na orbicie.

Największa baza danych z medycyny kosmicznej

Pierwszy taki w pełni komercyjny lot w kosmos odbył się w 2021 r. Misja Inspiration4, finansowana przez miliardera Jareda Isaacmana miała udowodnić, że kosmos jest dostępny i bezpieczny nawet dla kosmicznych „amatorów”. Czworo śmiałków – amerykańskich kosmicznych turystów – spędziło trzy dni na wysokości 575 km nad powierzchnią Ziemi. W tym czasie ci tzw. komercyjni astronauci przeprowadzili na samych sobie wiele badań biomedycznych.

Ich wyniki zostały właśnie upublicznione. Wchodzą w skład całego pakietu danych medycznych, analiz, protokołów i artykułów zebranych pod nazwą The Space Omics and Medical Atlas (SOMA). Do jego opracowania przyczyniło się ponad 100 instytucji naukowych z 25 krajów. To najbardziej kompletna baza danych z medycyny kosmicznej, jaka istnieje. SOMA, zawierająca również 44 artykuły naukowe, została właśnie udostępniona publicznie.

Czy podróże kosmiczne są bezpieczne?

W przestrzeni kosmicznej organizm człowieka wystawiony jest na działanie kilku niekorzystnych czynników. Najważniejsze to promieniowanie kosmiczne i mikrograwitacja. Kosmicznym turystom i eksploratorom grożą uszkodzenie DNA, utrata masy mięśniowej i kostnej.

Pobyt w kosmosie odbija się też na większości istotnych markerów zdrowotnych. Wpływa na krew, serce, skórę, nerki, geny, mitochondria, telomery czy cytokiny (białka warunkujące działanie układu odpornościowego).

Jednak naukowcy z projektu SOMA mają dla nas dobrą wiadomość: 95 proc. wskaźników wraca do normy po trzech miesiącach pobytu na Ziemi. Jak stwierdził Christopher Mason z Weill Cornell Medicine, jeden z najważniejszych specjalistów medycyny kosmicznej na świecie, wniosek płynący z badań jest optymistyczny. W absolutnej większości przypadków po podróży kosmicznej ludzie przychodzą do siebie błyskawicznie.

Co ciekawe, pojawiły się przesłanki wskazujące, że pobyt w kosmosie lepiej znoszą kobiety. Zdaniem Masona to efekt tego, że organizm kobiety jest lepiej przystosowany do przechodzenia głębokich przemian. Jednak takie wnioski są dość wczesne – tutaj do analiz brakowało danych. Kobiety stanowią zaledwie nieco ponad jedna dziesiątą wszystkich astronautów.

Nowe badania: astronauci mają zmiany w mózgu nawet przez miesiące po powrocie na Ziemię

NASA zamierza za trzy lata wysłać ludzi na Księżyc w ramach programu Artemis. Kolejne firmy komercyjne oferują wycieczki na orbitę i planują otwieranie kosmicznych hoteli. Czy jednak przebyw...

Lot na Marsa? Najlepiej tylko raz

Niestety, w tej beczce miodu znajduje się również łyżka dziegciu. Mason stwierdził, że nie ma powodu, byśmy nie mogli pozwolić sobie na podróż na Marsa i z powrotem. Jednak dodał, że raczej nie powinniśmy udawać się na taką wyprawę wiele razy.

Jedno z badań wykazało, że myszy wystawione na promieniowanie odpowiadające temu, jakie otrzymałoby się po 2,5 roku w kosmosie, doznały nieodwracalnego uszkodzenia nerek. – Jeśli nie opracujemy nowych sposobów ochrony nerek, to powiedziałbym, że chociaż astronauta dotarłby na Marsa, w drodze powrotnej mógłby potrzebować dializy – stwierdził Keith Siew z London Tubular Centre, główny autor tego badania.

Wszystkie surowe i opracowane dane, na podstawie których przeprowadzono badania, zostały udostępnione społeczności naukowej w zarządzanym przez NASA Open Science Data Repository. Powstały również cztery nowe portale z danymi z kosmicznych misji. Zawierają wyniki słynnego NASA Twin Study – czyli badań bliźniaków astronautów Scotta Kelly’ego i Marka Kelly’ego.

Źródło: Phys.org, ScienceAlert, Nature.

Nasz ekspert

Magdalena Salik

Dziennikarka naukowa i pisarka, przez wiele lat sekretarz redakcji i zastępczyni redaktora naczelnego magazynu „Focus". Wcześniej redaktorka działu naukowego „Dziennika. Polska, Europa, Świat”. Pasjami czyta i pisze, miłośniczka literatury popularnonaukowej i komputerowych gier RPG. Więcej: magdalenasalik.wordpress.com