W Malborku powstał nowy zamek. Również krzyżacki

W tym artykule:

1. Zamek w Malborku. Od pomysłu do wykonania
2. Nowy zamek. Jak go stworzono?
3. Zamek w Malborku – perła wśród polskich zabytków

Oczywiście, nikt nie pokusił się o wzniesienie pełnowymiarowej twierdzy. Tym razem krzyżacki zamek wykonano w skali 1:30. Odsłonięto go uroczyście w środę przy ul. Piłsudskiego w Malborku.

Zamek w Malborku. Od pomysłu do wykonania

Miniatura jest wzorowana na krzyżackiej warowni z roku 1938. To ważna cezura, bo w wyniku działań wojennych w 1945 roku zamek został poważnie zniszczony. Zastanawiano się nawet, czy go nie zburzyć – tak dotkliwa była jego destrukcja.

Nowa budowla powstała przy ul. Józefa Piłsudskiego w Malborku i jest ogólnodostępna. Jej twórcą jest Piotr Jakub Banasik, mieszkaniec Malborka i absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W swoim dorobku ma szereg wcześniejszych realizacji. Są to między innymi płaskorzeźby na elewacji warszawskiego kina Praha, gdzie spod jego ręki wyszły wizerunki Zbyszka Cybulskiego czy Władysława Hańczy.

Jego dzieła trafiły na specjalne zamówienie także do Watykanu czy rodziny królewskiej w Danii. Banasik wykonał również autorską wersję herbu Malborka, którą można zobaczyć na skwerze przy ul. Ciepłej.

Nowy zamek. Jak go stworzono?

Co ciekawe, liczne surowce wykorzystywane do budowy miniatury pochodzą z tego samego, miejsca co materiały wykorzystane na budowę prawdziwego zamku.

Wykonanie miniatury było złożonym przedsięwzięciem przy którym wykorzystano mapy geodezyjne. Artysta pracował nad swoim dziełem w przydomowym garażu, następnie połączył wszystkie elementy już w docelowej lokalizacji.

Miniatura składa się z betonu, cegły, kamienia, stali i drewna. Do odtworzenia kamiennych ścieżek na tarasach Zamku Wysokiego artysta wykorzystał kamienie pozyskane z nabrzeży Bałtyku. Z kolei mozaiki elewacyjne wykonał naklejając szkiełka na papier, a następnie wtopił je w warstwę betonową.

Szczególną uwagę zwraca błyszcząca miniatura figura Madonny, która została również zniszczona w czasie działań wojennych i odtworzona w czasie odbudowy twierdzy. Znajduje się na kościele Najświętszej Marii Panny na Zamku Wysokim.

Miniatura wcale nie jest taka mała. Jak przekazał National Geographic Polska koordynator jej budowy Zbigniew Charmułowicz, powierzchnia zamku wynosi 66 m. kw (11 na 6 m), a najwyższa wieża mierzy aż 3 metry!

Ławę fundamentową wylano w 2020 roku, wówczas artysta rozpoczął prace przygotowawcze. Inicjatorami powstania miniatury byli lokalni przedsiębiorcy. Oni też sfinansowali inwestycję – w sumie 36 podmiotów złożyło się na nowy zamek. Nad prawidłową realizacją tego zadania czuwał Urząd Miasta Malborka oraz Rada Gospodarcza w Malborku.

Zamek w Malborku – perła wśród polskich zabytków

Znajdujący się w Malborku zamek krzyżacki to prawdziwa perła wśród gotyckich twierdz. Zajmowała w czasach świetności ponad 20 hektarów powierzchni. Jej budowa rozpoczęła się w drugiej połowie XIII wieku, by w kolejnym wieku stać się siedzibą wielkich mistrzów Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie – w skrócie: zakonu krzyżackiego.

Warto jednak podkreślić, że malborski zamek dłużej znajdował się w rękach polskich królów, niż wojowniczych braci zakonnych, bo od 1457 do 1772 roku. Mało kto zdaje sobie z tego sprawę.

Krzyżacy w obozie koncentracyjnym. Nieoczywista historia słynnego zakonu

Naziści zlikwidowali zakon krzyżacki. Następnie skonfiskowali jego mienie. Kapłanów poddali prześladowaniom. A jednocześnie hitlerowcy nawiązywali do historii Zakonu, a w Malborku szkolili ...

W styczniu 1945 roku Niemcy bronili się przed Sowietami na linii rzeki Nogat. Malbork stanowił jeden z bastionów. Oblężenie trwało 7 tygodni. Wówczas zamek był nieustannie bombardowany i ostrzeliwany. Połowa substancji zabytkowej została zniszczona.

Zamek znajduje się od 1997 roku na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO i jest obiektem muzealnym, którym cieszy się sporym zainteresowaniem zwiedzających zarówno w polski i zagranicy.

W murach twierdzy znajdują się wspaniałe kolekcje zabytków, m.in. bursztynowe szkatuły sprzed kilkuset lat czy kabinet króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Wrażenie robi też zbrojownia z XIV-wiecznym mieczem i dekorowana końska zbroja z niemieckiej Norymbergii, która pochodzi z XVI wieku.

Źródło: Muzeum Miasta Malbork

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.