Thomas Jefferson to piewca wolności. Portret tego prezydenta USA wyryto w skale

Spis treści:

1. Thomas Jefferson – życie prywatne
2. Polityk i erudyta
3. Jefferson Republikanin
4. Podwojenie obszaru Stanów Zjednoczonych
5. Śmierć i upamiętnienie Jeffersona

Thomas Jefferson urodził się 13 kwietnia 1743 roku w hrabstwie Albemarle w Wirginii. Po ojcu – Peterze Jeffersonie – odziedziczył plantację tytoniu i około 5000 akrów ziemi. Po matce, Jane Randolph, wysoką pozycję społeczną.

Ukończył Uniwersytet Williama i Mary w wieku 18 lat, zaledwie dwa lata po wstąpieniu w jego progi. Był architektem. Zaprojektował własną posiadłość Monticello, Rotundę na Uniwersytecie Wirginii, a także wiele innych znaczących budynków. Jego wpływowy styl stał się znany jako „architektura Jeffersona”. Monticello i Rotunda zostały nawet wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Thomas Jefferson – życie prywatne

Thomas Jefferson był prawdziwym człowiekiem renesansu. Mówił płynnie w sześciu językach, w tym po angielsku, francusku, grecku, włosku, łacinie i hiszpańsku. Miał niezwykłą lekkość operowania słowem pisanym, czego dowodem jest m.in. ponad 19 tys. listów, jakie po nim pozostały. Był też sprawnym wynalazcą i cenionym nauczycielem.

W 1772 roku poślubił zamożną wdowę Marthę Wayles Skelton. Para doczekała się sześciorga dzieci, choć niestety tylko dwie córki dożyły dorosłości. Mimo to państwo Jefferson doczekali się dwanaściorga wnuków, z których kilkoro mieszkało z nimi w Monticello. Jefferson uwielbiał bawić się z wnuczętami, uczył je m.in. gry w szachy.

Po śmierci żony rozpoczął związek z Sally Hemings, jedną ze swoich niewolnic. Po jego śmierci córka Jeffersona pozwoliła Hemings żyć jako wolnej kobiecie w Charlottesville, aż do jej śmierci w 1835 roku. Testy DNA przeprowadzone w 2000 roku wykazały istnienie rodzinnego genu wspólnego dla ich potomków.

Polityk i erudyta

Thomas Jefferson był niezbyt urodziwy, piegowaty i płowowłosy, raczej wysoki i nieporadny. Za to wyjątkowo inteligentny i po mistrzowsku władający słowem pisanym. Tak charakteryzują trzeciego prezydenta USA jemu współcześni. W politykę wnosił raczej swoje pióro niż głos.

W wieku 33 lat Thomas Jefferson był jednym z najmłodszych delegatów na Drugi Kongres Kontynentalny w Filadelfii. Miał tam okazję poznać się z Johnem Adamsem, liderem Kongresu. Dzięki tej rodzącej się przyjaźni Jefferson został powołany do Komitetu Pięciu, którego zadaniem było opracowanie Deklaracji Niepodległości. W ciągu następnych 17 dni stworzył pierwszy szkic tego wyjątkowego dokumentu.

Jefferson jest uważany za głównego autora dokumentu, ponieważ komitet pozostawił nienaruszone ponad 75 procent jego oryginalnego projektu. Wielu uważało, że John Adams będzie głównym autorem Deklaracji Niepodległości, ale przekonał on komitet do wybrania Jeffersona. Preambuła jest uważana za jedną z najtrwalszych deklaracji praw człowieka. Wyrażenie „wszyscy ludzie są stworzeni równymi” jest uważane za jedno z najbardziej znanych wyrażeń w języku angielskim.

W kolejnych latach pracował nad urzeczywistnieniem jej słów w Wirginii. Przede wszystkim napisał ustawę ustanawiającą wolność religijną. Uchwalono ją w 1786 roku.

Jefferson Republikanin

Jednak zanim do tego doszło, Jefferson zastąpił Benjamina Franklina na stanowisku ministra we Francji w 1785 roku. Jego sympatia dla rewolucji francuskiej doprowadziła go do konfliktu z innym z ojców założycieli – Aleksandrem Hamiltonem. Wynikiem tego było powstawanie dwóch odrębnych partii. Pojawili się Federaliści i Demokratyczni-Republikanie. Jefferson stopniowo przejmował przywództwo Republikanów, którzy sympatyzowali z rewolucją we Francji. Atakując politykę federalistów, sprzeciwiał się silnemu scentralizowanemu rządowi i bronił praw stanów.

Niechętnie zgodził się na wysunięcie swojej kandydatury na prezydenta w 1796 roku. Miał znaczne poparcie, ale z powodu wady konstytucji został zastępcą prezydenta Adamsa, a nie prezydentem. W 1800 r. ta sama wada spowodowała poważniejszy problem. Republikańscy elektorzy, próbując wybrać zarówno prezydenta, jak i wiceprezydenta z własnej partii, oddali remisowy głos między Jeffersonem a Aaronem Burrem. Izba Reprezentantów rozstrzygnęła remis na korzyść Jeffersona.

Podwojenie obszaru Stanów Zjednoczonych

Kiedy Jefferson objął prezydenturę, kryzys we Francji już minął. Ograniczył wydatki na armię i marynarkę wojenną, zmniejszył budżet, wyeliminował podatek od whisky, tak niepopularny na Zachodzie. Jednocześnie zmniejszył dług narodowy o jedną trzecią. Wysłał również eskadrę morską do walki z piratami, którzy nękali amerykański handel na Morzu Śródziemnym.

Na początku swojej prezydentury Jefferson był w stanie dokonać jednego z największych przejęć w swojej karierze politycznej, czyli kupna Luizjany od Napoleona. Zakup ten ponad dwukrotnie zwiększył rozmiar Stanów Zjednoczonych. Obszar o powierzchni 529 mln akrów był jednym z najbardziej żyznych w Ameryce i wyeliminował zależność narodu od innych krajów w zakresie żywności.

Jefferson nie wierzył, że konstytucja daje mu uprawnienia do nabycia ziemi za 15 milionów dolarów, ale zgodził się z Kongresem na dokonanie zakupu. Wyznaczył Meriwethera Lewisa i Williama Clarka do poprowadzenia ekspedycji znanej jako Korpus Odkrywców w celu zbadania nowo nabytego terytorium. Pomogła im w tym nastoletnia Sacagawea, indiańska przewodniczka i tłumaczka którą obaj mężczyźni uznali za niezastąpioną.

Śmierć i upamiętnienie Jeffersona

Podczas drugiej kadencji Jefferson był coraz bardziej zajęty powstrzymywaniem narodu przed zaangażowaniem się w wojny napoleońskie, choć zarówno Anglia, jak i Francja ingerowały w neutralne prawa amerykańskich statków handlowych. Próbowane przez Jeffersona rozwiązanie, embargo na amerykańską żeglugę, działało źle i było niepopularne.

Thomas Jefferson zmarł 4 lipca 1826 roku. Na jego grobie znajduje się epitafium z trzema działaniami, z których był najbardziej dumny. Są to jego autorstwo Deklaracji Niepodległości, Statutu Wirginii, który gwarantował wolność religijną oraz założenie Uniwersytetu Wirginii w 1819 roku. Nie ma tam natomiast wzmianki o tym, że był prezydentem. Jego wizerunek został uwieczniony m.in. na Mount Rushmore.

Nasza autorka

Ewelina Zambrzycka-Kościelnicka

Dziennikarka i redaktorka zajmująca się tematyką popularnonaukową. Związana z magazynami portali Gazeta.pl oraz Wp.pl. Współautorka książek „Człowiek istota kosmiczna”, „Kosmiczne wyzwania” i „Odważ się robić wielkie rzeczy”.