Starożytna Macedonia - kultura, sztuka i wynalazki. Jak wyglądało życie w starożytnej Macedonii?

W tym artykule:

1. Kim byli starożytni Macedończycy?
2. Życie w starożytnej Macedonii
3. Osiągnięcia starożytnej Macedonii
4. Kultura i sztuka starożytnej Macedonii
5. Starożytna Macedonia - ciekawostki

Mimo że mówimy tu o jednej z największych potęg politycznych i militarnych, starożytna Macedonia nigdy nie była uznawana za cześć Grecji. Przeciwnie, antyczni Grecy nazywali Macedończyków barbarzyńcami, odcinając się od łączącego ich pokrewieństwa.

Macedonia i Macedończyk - te dwie nazwy współcześnie wzbudzają niemałe emocje, wynikające z ciągnącego się od dawna sporu grecko-macedońskiego, dotyczącego prawa do nazywania się potomkami antycznego ludu. Abstrahując od zawiłych i w wielu aspektach kontrowersyjnych meandrów współczesnej historii, skupmy się na dziejach starożytnych, kiedy Macedonia z marginalizowanego "plemienia barbarzyńców" wyrosła na największą potęgę antycznego świata.

Kim byli starożytni Macedończycy?

Współcześni mieszkańcy Macedonii Północnej roszczą sobie prawo do nazywania się spadkobiercami historycznych Macedończyków (co zresztą jest przyczyną nieustających sporów z Grecją, które toczą się na płaszczyźnie etnicznej i kulturowej). Należy jednak wyraźnie podkreślić, że w ujęciu etnicznym, kulturowym i historycznym, są to dwa różne ludy. Przemawia za tym fakt, że regionie macedońskim nie zachowała się ciągłość osadnicza i kulturowa.

Marzysz o Bałkanach? Poznaj Macedonię dla alternatywnych

Blogerzy z "How to (ex)change the world?" podzielili się z nami radami dla wszystkich, którzy chcą odwiedzić Macedonię. Chcecie zbadać ją na własnych warunkach? Przeczytajcie!

Mimo że ludność Macedonii Północnej przejęła swoją nazwę od historycznego ludu, to trzeba zaznaczyć, że są oni potomkami południowowschodnich migrantów, którzy zaczęli się tam osiedlać w VI i VII wieku n.e. W następstwie migracji, starożytni Macedończycy, pierwotne plemiona bułgarskie i przedstawiciele innych grup etnicznych zaczęli mieszać się ze Słowianami.

W IX wieku, większość terenów współczesnej Macedonii znajdowała się pod panowaniem Cesarstwa Bułgarskiego. W 1371 roku, obszar ten podlegał podbojom Imperium Osmańskiego. Oznacza to, że przodkami dzisiejszych Macedończyków są w większości Bułgarzy.

Kim zatem byli starożytni Macedończycy? Ich pochodzenie etniczne do dziś stanowi niemałą zagadkę. Wiadomo, że byli blisko spokrewnieni ze starożytnymi Grekami, jednak ze względu na panującą w Macedonii obyczajowość i ustrój, ci uważali ich za barbarzyńców. W rezultacie, Grecy odcinali się od Macedończyków, nie tylko kulturowo, ale i etnicznie.

Obecnie w środowisku naukowym dominuje opinia, że Macedończycy byli północnym plemieniem greckim. Ich bliskie kontakty z Ilirami i Trakami miały zadecydować o znacznych różnicach kulturowych, oddzielających ich od Greków. Współczesny poziom wiedzy nie pozwala jednoznacznie stwierdzić, że Macedończycy faktycznie byli Grekami, jednak wielu ekspertów uważa, że tak właśnie było. Tę tezę zdają się potwierdzać ścisłe związki językowe. Oba to języki indoeuropejskie, które tworzą oddzielną rodzinę.

Życie w starożytnej Macedonii

Starożytni Macedończycy odrzucali demokrację ateńską. W kraju panował ustrój militarnej monarchii, a cała władza spoczywała w rękach arystokracji. Początkowo, królowi macedońskiemu podlegała Dolna Macedonia. Niewielkie państwa składające się na Górną Macedonię jedynie uznawały jego zwierzchność.

Skopje wzbudza skrajne emocje. Dlaczego jedni je kochają, a inni uznają za kiczowate? [PRZEWODNIK]

Skopje to jedna z najbardziej specyficznych stolic Starego Kontynentu. Jedni uwielbiają to miasto za jego niepowtarzalny charakter, inni nazywają je "tandetnym" i "kiczowatym". Wypośrodkowane op...

Starożytna Macedonia to nie tylko wielcy królowie, którzy zdołali podporządkować sobie większą część antycznego świata. To także zwykli ludzie, którzy pozostawali poza zasięgiem działania przywilejów nadawanych arystokracji. Macedończycy byli ludem typowo rolniczym, żyjącym z plonów rodzonych przez ich ziemię. Mimo że wraz z rozrostem Imperium Macedońskiego zaczęły powstawać wielkie miasta, życie zwykłych mieszkańców koncentrowało się głównie wokół terenów wiejskich.

Ziemia w państwie nie należała jednak do chłopów, a do króla, który był dowódcą armii, najwyższym sędzią i kapłanem. Lud niezaliczany do warstwy arystokratycznej był więc zobowiązany do uiszczania świadczeń na rzecz swojego władcy. Ziemia została nadana chłopom dopiero w czasie panowania Archelaosa, pod koniec V wieku p.n.e. Wtedy też stolicą państwa stała się Pella.

Osiągnięcia starożytnej Macedonii

Ze względu na imperialistyczną politykę Macedonii, największą uwagę przywiązywano do doskonalenia sztuki wojennej. Gdy do władzy doszedł Filip II, armia macedońska stała się wzorem dla innych państw antycznego świata.

Bałkany - historia, kraje i atrakcje. Wakacyjny przewodnik po Bałkanach

Bałkany to region tworzony przez państwa, które są ze sobą silnie związane zarówno pod względem historycznym, jak i kulturowym. Poznaj historię tego niezwykłego miejsca i dowiedz się jak...

Macedończycy wzorowali się na armii greckiej, jednak reformy Filipa II znacząco podniosły jej zdolność bojową. Macedoński król wprowadził formację pieszych towarzyszy, która była uzbrojona w lekki pancerz, niewielką tarczę i wydłużoną włócznię. Pod tym względem, macedońskie zastępy przypominały greckie oddziały najemne, jednak ich ustawienie było zupełnie inne. Filip II opracował tzw. falangę macedońską. Formacja ta była głęboka na 16 szeregów, z czego 5 pierwszych trzymało włócznie poziomo, co w praktyce uniemożliwiało przypuszczenie frontalnego natarcia. Pozostałe trzymały oręż w pionie, odbijając nadlatujące strzały.

Nie można jednak sprowadzać osiągnięć Macedończyków wyłącznie do rzemiosła wojennego, bowiem Filip II udoskonalił także rolnictwo. Innowacja, którą należy przypisać Macedończykom, to system irygacji oraz budowa grobli, których miały za zadanie chronić pola uprawne przed zalaniem.

Kultura i sztuka starożytnej Macedonii

Sztuka starożytnej Macedonii pozostaje w cieniu greckich dokonań na tej płaszczyźnie. Niesłusznie, bo wykopaliska archeologiczne w Ajgaj (pierwsza stolica starożytnej Macedonii) udowodniły, że już w najdawniejszych czasach Macedończycy potrafili budować monumentalne, ociekające przepychem budynki. Odkryte tam ruiny pałacu, zdobionego ornamentami stiukowymi i kolorowymi mozaikami, pozwalają przypuszczać, że był to jeden z największych i najwspanialszych obiektów architektonicznych w antycznej Grecji.

Ich już nie ma, ale przetrwali w naszej mowie. Grecy – twórcy nieśmiertelnego języka

Greka jest najstarszym znanym językiem świata używanym nieprzerwanie do dziś. Większość systemów komunikacji, którymi posługiwali się twórcy innych cywilizacji, dawno już wymarła, a ...

W antyku, starożytna Grecja podkreślała swoją odrębność od rzekomo barbarzyńskiej Macedonii. Mimo początkowych koneksji z Ilirami i Trakami, to właśnie Hellada wywarła najsilniejszy wpływ na macedońską kulturę i sztukę. Uwidaczniało się to nie tylko w architekturze, ale także w religii - Macedończycy oddawali cześć bogom olimpijskim. Wpływ tracki nie został jednak zatarty, a jego obecność zadecydowała o pewnej oryginalności kultury macedońskiej.

Gdy Aleksander Wielki utworzył Imperium Macedońskie, obyczaje hellenistyczne zaczęły szerzyć się na terenach podbitych. Wypada jednak podkreślić, że wpływy dziedzictwa zdobytych ziem zaczęły wyraźnie odznaczać się w całej macedońskiej kulturze.

Starożytna Macedonia - ciekawostki

Przed nastaniem rządów Filipa II, Macedonia znajdowała się na marginesie Grecji. Dopiero gdy na tronie zasiadł wielki reformator z dynastii Argeadów, królestwo zamieszkiwane przez Dorów zdominowało niemal cały świat grecki. Niemal, bo Macedonii nie udało się uzyskać przewagi nad Spartą.

W czasie panowania Aleksandra Wielkiego - jednego z najpotężniejszych zdobywców w dziejach - Macedonia stała się najpotężniejszym państwem świata.

Starożytna Macedonia pozostawała w konflikcie z innymi państwami-miastami greckimi. Wynikało to z odmiennego ustroju politycznego - w przeciwieństwie do większości polis, panowała tam monarchia.

Gdy Kassander - syn Antypatra - przejął władzę w wyniku przewrotu zbrojnego, rozkazał zamordować wdowę po Aleksandrze Wielkim i jej syna.

Osiągnięcia starożytnych Greków – 10 najważniejszych odkryć czasów antycznych

Osiągnięcia starożytnych Greków znacząco wpłynęły na tempo rozwoju dawnego świata, a wiele z nich stanowi podstawę funkcjonowania współczesnej cywilizacji. Z czego słynie starożytna G...

Macedończycy praktykowali wielożeństwo. Zgodnie z tym zwyczajem, Aleksander Wielki miał trzy żony. Niektóre źródła wskazują jednak, że najsłynniejszy władca Macedonii mógł być mężczyzną homo- lub biseksualnym.

W czasach panowania rzymskiego, Macedonia została wcielona do granic Wschodniego Cesarstwa Rzymskiego. W VI wieku zaczęli osiedlać się tam Słowianie.

Aleksander Wielki był pierwszym władcą w greckim świecie, który umieścił na monetach swoją podobiznę. Wcześniej, wybijano na nich podobizny bóstw.

Aleksander Wielki był znany ze swojego zamiłowania do alkoholu, a właściwie - z braku umiaru w piciu. Podczas jednej z biesiad, w silnym stanie upojenia pokłócił się z generałem Klejtosem Czarnym. Spór zakończył się śmiercią tego drugiego - władca przebił oszczepem pierś swojego przyjaciela.

Przyczyna śmierci Aleksandra Wielkiego wciąż pozostaje jedną z największych zagadek historii. Niektóre źródła sugerują, że Macedończyk został otruty. Inne teorie wskazują na chorobę zakaźną, zabójstwo, a nawet na zatrucie alkoholowe.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.