Stambuł – historia miasta, które było stolicą Cesarstwa Bizantyjskiego i Imperium Osmańskiego

W tym artykule:

1. Stambuł – historia osadnictwa
2. Początki Bizancjum
3. Konstantynopol i szczyt rozwoju cesarstwa
4. Upadek Konstantynopola
5. Stambuł jako stolica Imperium Osmańskiego

Stambuł zachwyci każdego fana orientu, tajemniczych historii, fascynujących budynków, zakupów i dobrego jedzenia. To również największe miasto Turcji i Europy. Jego populacja liczy nieoficjalnie aż 25 mln osób, czyli niemal jedną czwartą ludności tego kraju. W 2022 roku do Stambułu przyjechało ponad 16 mln turystów, co plasuje go w czołówce najchętniej odwiedzanych miast świata.

Stambuł – historia osadnictwa

Stambuł szczyci się wyjątkowo strategicznym położeniem. Znajduje się nie tylko na dwóch kontynentach – na granicy Europy i Azji, nad cieśniną Bosfor – ale też blisko Afryki, a więc głównych szlaków handlowych. Zawsze krzyżowały się tu wpływy cywilizacji europejskich oraz imperiów o korzeniach azjatyckich. To sprawiło, że jego historia jest tyleż fascynująca, co burzliwa. Był bowiem łakomym kąskiem dla wielu szukających szczęścia i bogactwa nacji.

Pierwsze ślady osadnictwa na tych terenach pochodzą już sprzed 6000 lat p.n.e. Jednak dopiero greccy koloniści z Megary, którzy przybyli na te tereny w VII wieku p.n.e. pod wodzą króla Byzasa, założyli tutaj stałą kolonię.

Początki Bizancjum

Grecy nazwali ją Bizancjum. Podobno o lokalizacji miasta nad Złotym Rogiem zadecydowała delficka wyrocznia. Poradziła ona królowi osiedlić się naprzeciwko „Krainy ślepców”. I tak właśnie o ludziach, którzy nie docenili walorów tego miejsca, pomyślał Byzas. Zobaczył on bowiem naturalną, głęboką zatokę, otoczoną z dwóch stron falującymi wzgórzami doskonałymi do obrony.

Drogocenny skarb sprzed 800 lat odkryto w Niemczech. To dowód na współpracę wikingów z Bizancjum

Praktykant archeologii w północnych Niemczech odnalazł średniowieczny skarb sprzed 800 lat. Wśród drogocennych przedmiotów znajdowały się bizantyjskie kolczyki, które wskazują, że obsza...

Nowa kolonia wkrótce została zniszczona przez Persów i odbudowana przez Spartan. Następnie przeszła w ręce Ateńczyków, których z kolei pobili Spartanie, by ponownie w 390 r p.n.e. wrócić pod zwierzchnictwo Aten. Potem wchłonięta przez Imperium Aleksandra Macedońskiego, po 276 r p.n.e. musiało płacić myto Celtom. Powoli jednak coraz większe wpływy i kontrolę nad miastem zaczęli sprawować Rzymianie.

Konstantynopol i szczyt rozwoju cesarstwa

Pod koniec II w n.e. cesarz Septymiusz Sewer splądrował Bizancjum i odbudował w stylu rzymskim, otaczając potężnymi murami. Ale prawdziwy rozwój tego ośrodka miał miejsce za panowania Konstantyna Wielkiego. W 330 r ten wybitny cesarz uczynił z Bizancjum stolicę Wschodniego Imperium Rzymskiego, zwanego Cesarstwem Bizantyjskim, którą pozostało przez kolejne 1000 lat. Cesarz nadał miastu nazwę Nowy Rzym, którą po jego śmierci, w 336 roku, zmieniono na Konstantynopol.

Konstantyn był pierwszym władcą rzymskim, który przyjął chrześcijaństwo i zezwolił na swobodę jego wyznawania. Zasłynął też jako wielki budowniczy i reformator. To właśnie jemu zawdzięczamy, że niedziela jest dniem wolnym od pracy. Z jego inicjatywy powstała świątynia Hagia Sophia, konsekrowana w 360 roku. Zniszczona podobnie, jak samo miasto, podczas antyrządowej rewolty przeciwko cesarzowi Justynianowi Wielkiemu w 532 roku, w ciągu pięciu kolejnych lat została odbudowana. Okrzyknięto ją wówczas najwspanialszą świątynią chrześcijańskiego świata.

Szczyt rozwoju zarówno miasto, jak i cesarstwo osiągnęły za czasów Justyniana. Konstantynopol zamieszkiwało wówczas pół miliona osób. Uchodził za najpiękniejsze i najbogatsze miasto na świecie. I to właśnie jego legendarne bogactwa były przyczyną wielu łupieżczych napaści.

Upadek Konstantynopola

Jedną z największych okazała się IV krucjata. 12 kwietnia 1204 roku krzyżowcy wdarli się za mury stolicy Bizancjum i rozpoczęli rabunek na niespotykaną wcześniej skalę. Był to szok dla ówczesnej Europy i jej porządku. Chrześcijanie, którzy mieli wyzwolić Jerozolimę spod władzy muzułmanów, złupili stolicę chrześcijańskiego państwa.

Gwardia Wareska, czyli nieustraszeni wikingowie w służbie Biznancjum. Co wiemy o tej formacji wojskowej?

Aby zaciągnąć się do służby, musieli pokonać niemal cztery tysiące kilometrów dzielące Skandynawię i Konstantynopol. W służbie cesarza spędzali średnio po 20 lat, po czym wracali na ...

Po tej tragedii Konstantynopol już nie zdołał się podnieść. Jego ostateczny upadek nastąpił 29 maja 1453 roku. Tego dnia sułtan Mehmed II Zdobywca wkroczył do miasta po 53-dniowym oblężeniu. Skonstruowana specjalnie w tym celu armata wybiła ogromną dziurę w murach Teodozjusza II i umożliwiła inwazję wojsk osmańskich. Od tej daty rozpoczął się nowy rozdział w historii miasta.

Stambuł jako stolica Imperium Osmańskiego

Dawny Konstantynopol, już jako Stambuł, został trzecią i ostatnią stolicą Imperium Osmańskiego. Przeszedł gruntowną przemianę kulturową i religijną. Stał się ośrodkiem kultury osmańskiej, a prawosławie ustąpiło miejsca religii islamskiej. Wiele kościołów, w tym Hagia Sophia, zamieniono wówczas na meczety. Zbudowano też nowe świątynie, mające upamiętnić panowanie kolejnych sułtanów.

Po upadku Imperium Osmańskiego, w konsekwencji przegrania I wojny światowej, nastąpiła abdykacja Mehmeda VI, ostatniego sułtana. 29 października 1923 roku Mustafa Kemal Atatürk ogłosił utworzenie Republiki Tureckiej i przeniósł stolicę nowego państwa do Ankary. Obecny Stambuł dzieli się na 39 dzielnic, z których najbardziej historyczne to te położone nad Złotym Rogiem.