Poznaj 3 japońskie samurajki. To jedne z najbardziej legendarnych wojowniczek w historii

W tym artykule:

1. Samurajki były niezbędne
2. Trening kobiet-samurajek
3. Gozen Tomoe: oddzielając mit od historii
4. Gozen Hangaku: piękna i okrutna
5. Takeko Nakano: jedna z ostatnich samurajek

W ciągu siedmiu wieków panowania samurajów w Japonii, kobiety odgrywały istotną rolę zarówno w tworzeniu, jak i utrzymywaniu państwa wojowników. Poza krótkim okresem w XIV wieku, cesarz był tylko figurantem, podczas gdy prawdziwa władza spoczywała w rękach szoguna. Był on przywódcą wojskowym kraju.

Samurajki były niezbędne

Pod rządami pierwszego szoguna, Yoritomo Minamoto, w XII wieku kobiety pełniły rolę lokalnych konstabli. Wypełniały obowiązki wojskowe, od dostarczania żołnierzy, po osobistą obronę posiadłości. Córki i synowie mieli zasadniczo równe prawo do dziedziczenia, gdy rządziła rodzina Minamoto (zwana siogunatem Kamakura).

„Siogunat Kamakura nie mógłby istnieć bez kobiet” – napisał Mike Wert, profesor nadzwyczajny historii Azji Wschodniej na Uniwersytecie Marquette w USA w książce „The Samurai: A Concise History”.

Znaczenie samurajek zmniejszyło się po okresie siogunatu Kamakura. Jednak oblężenia były powszechne w wojnach domowych okresu Sengoku (XV–XVII wiek), a obowiązkiem pani zamku było nadzorowanie jego obrony, jeśli jej mąż był nieobecny. Dama i jej świta byli szkoleni w posługiwaniu się sztyletem do samoobrony. A jeśli wszystko było stracone – do zachowania honoru za wszelką cenę.

Trening kobiet-samurajek

Trening sztuk walki dla samurajskich kobiet zależał w dużej mierze od konkretnej rodziny. Dla niektórych trening spełniał rolę duchową jako przygotowanie do życia małżeńskiego i macierzyństwa. Inne, jak samurajki z Aizu, traktowały trening wojskowy bardzo poważnie.

„Kobiety-wojowniczki z Aizu przeszły dogłębne szkolenie bojowe, szczególnie w zakresie posługiwania się halabardą” – napisała Diana E. Wright w książce „Female Combatants and Japan's Meiji Restoration: the Case of Aizu”. „Wykształcone tak, by były równie biegłe w sposobach posługiwania się piórem i mieczem. Były również indoktrynowane w taki sposób, że ich obowiązkiem jest przede wszystkim ochrona swojej domeny i pana, a następnie swoich rodzin” – opisała Wright.

Oto historie trzech legendarnych samurajskich kobiet. Dwóch, które wykazały się bohaterstwem na początku ery samurajów i jednej, która walczyła pod jej koniec.

Gozen Tomoe: oddzielając mit od historii

Tomoe może być najsłynniejszą japońską wojowniczką, ale szczegóły jej życia są niejasne. Uważa się, że podczas wojny Genpei Tomoe odegrała znaczącą rolę w zwycięstwach samuraja Yoshinaki Minamoto nad klanem Taira.

Ponieważ nie pojawia się ona w Azuma Kagami – głównym podstawowym źródle dotyczącym wojny Genpei – istnieją uzasadnione wątpliwości co do jej istnienia. Jak zauważa Steven T. Brown, „biografia Tomoe jest tak otoczona legendą, że nie można powiedzieć, gdzie kończy się rzeczywistość historyczna, a zaczyna fikcja literacka”.

Źródła zgadzają się jednak co do kluczowych punktów jej kariery wojskowej. Dołączyła do służby Yoshinaki Minamoto (zwanego również Kiso) w 1181 roku, kiedy obaj wojownicy mieli od 20 do 30 lat. Według Genpei Seisuiki, rozszerzonej wersji oryginalnej Opowieści o Heike, zdobyła siedem głów w swojej pierwszej bitwie. Stała się jednym z najlepszych podwładnych Kiso, prowadząc tysiąc jego jeźdźców do zwycięstwa nad klanem Taira pod Tonamiyama w 1183 roku.

Gozen Hangaku: piękna i okrutna

Hangaku był lojalna względem pokonanego klanu Taira po wojnie Genpei. Wzięła udział w nieudanym zamachu stanu przeciwko Minamoto w 1201 roku. Spisek udaremniono. Konspiratorzy musieli salwować się ucieczką do twierdzy klanu na północy.

Siostrzeniec Hangaku zebrał wojska przed rodzinnym zamkiem w Torisaka, podczas gdy ona zorganizowała obronę zamku. Siły jej siostrzeńca zostały rozgromione, pozostawiając Hangaku samotną walkę z armią szoguna. Torisaka była raczej skromną drewnianą konstrukcją, która oferowała ograniczoną ochronę dla niewielkiego garnizonu.

Niemniej jednak Gozen i jej zwolennicy zdołali się obronić, odpierając ataki przez trzy miesiące. Jako łuczniczka o niezwykłych umiejętnościach, podczas oblężenia wystrzeliła rzekomo 100 strzał i każda z nich trafiła w cel.

Kiedy została postrzelona w udo strzałą, zamek w końcu został zdobyty. Gozen schwytano i sprowadzono jako więźniarkę do stolicy Kamakura. Japoński historyk i autor Kochiro Hamada twierdzi, że jej przybycie wywołało spore poruszenie. Jeden z najbliższych doradców szoguna chciał ją poślubić, wierząc, że tak dzielna wojowniczka wyda na świat godnych potomków.

Szogun był rozbawiony prośbą. Rzekł: „Kto może kochać taką kobietę, która jest piękna, ale dzika z natury?”. Prośba została spełniona, ale niewiele wiadomo o jej późniejszych losach.

Takeko Nakano: jedna z ostatnich samurajek

Historia Nakano jest jedną z ostatnich opowieści dotyczących kobiet w erze samurajów. Po tym, jak szogun został obalony przez zwolenników cesarza, Aizu i inne pro-siogunackie domeny na północy nadal stawiały opór.

Mając przewagę liczebną i uzbrojenia, mieszkańcy Aizu stworzyli w 1868 r. patchworkową milicję, by oprzeć się atakowi sił cesarskich. Choć nieliczni posiadali nowoczesną broń importowaną z Zachodu, większość musiała zadowolić się bardziej prymitywnym uzbrojeniem, od włóczni po przestarzałe muszkiety. Początkowe ataki zostały okupione ciężkimi stratami, ale siły cesarza były przeważające.

Niektóre kobiety zdecydowały się odebrać sobie życie, aby uniknąć schwytania. Inne nie chciały być ciężarem dla obrońców. Tylko garstka zdecydowała się walczyć.

Nakano, zaledwie 22-letnia kobieta, była znana ze swojej sprawności w posługiwaniu się naginatą, japońską bronią drzewcową, bo trenowała sztuki walki od dzieciństwa. Służyła jako zastępczyni głównego instruktora w szkole treningowej. Wraz z około dwoma tuzinami wojowniczek utworzyła grupę zwaną (już po jej śmierci) Joshitai, czyli „kobiecą armię”.

Były wyposażone w zbroje i broń z minionej epoki. Z krótko przyciętymi włosami i niezamężnymi członkiniami Joshitai były z daleka nie do odróżnienia od męskich wojowników. Na moście Yanagai początkowy szok wywołany ich pojawieniem się pozwolił im zmniejszyć dystans i na krótko zyskać przewagę nad siłami cesarskimi.

Nakano zabiła pięciu żołnierzy wroga, zanim została śmiertelnie ranna i wyciągnięta z pola bitwy przez swoją 16-letnią siostrę Masako. Błagała Masako, by odcięła jej głowę, aby nie została zabrana jako trofeum. Wyczerpana Masako wykonała ponury obowiązek. Zabrała głowę do pobliskiej świątyni w celu właściwego pochówku.

Historia Nakano oznaczała koniec pewnej ery. Ostatnie ślady oporu przeciwko nowemu reżimowi zostały stłumione kilka miesięcy później na Hokkaido. Restauracja cesarza Meiji przyniosła poważne reformy, w tym zniesienie klasy samurajów. Dla niektórych kobiet walka o swoje miejsce w nowym porządku dopiero się rozpoczynała.

Źródło: National Geographic.

Opracował: Szymon Zdziebłowski