Piktowie byli wojowniczy, a ich ciała pokrywały tatuaże. Z powodzeniem walczyli z Rzymianami i Wikingami
Piktowie to jeden z najbardziej tajemniczych ludów w historii. Naukowcy ustalili, skąd pochodzili wojownicy, którzy stawiali czoła Rzymianom i wikingom.
W tym artykule:
Piktowie zamieszkiwali tereny dzisiejszej Szkocji, w starożytności zwanej Kaledonią, od około I do X w. naszej ery. Osiedlali się też na wyspach w tym regionie, takich jak Orkady. Przez wzgląd na tatuaże nazywa się ich „pomalowanymi ludźmi”. Posługiwali się językiem piktyjskim, wywodzącym się z języków celtyckich. Opisywani byli jako niscy, brodaci mężczyźni o krępej budowie ciała. Na południu sąsiadowali z Brytami, z którymi częściowo się wymieszali.
Historyków od dawna intryguje, skąd wzięli się Piktowie. Do niedawna przypisywano im dalekie pochodzenie. Wśród najbardziej prawdopodobnych regionów wymieniano między innymi północne wybrzeże Morza Egejskiego i Europę Wschodnią. Jednak już wiadomo, że to nieprawda.
Skąd pochodzili Piktowie?
Międzynarodowy zespół naukowców przebadał osiem ludzkich szkieletów pochowanych na dwóch piktyjskich cmentarzach w Lundin Links i w Balintore. Autorzy artykułu opublikowanego na łamach czasopisma naukowego „PLOS Genetics” wyodrębnili ze szczątków genomy, aby sprawdzić, w jakim stopniu Piktowie byli spokrewnieni z innymi kręgami kulturowymi w Wielkiej Brytanii.
Pierwszy król Anglii: Egbert, Alfred czy Athelstan? Historia brytyjskiej monarchii ma 1200 lat
Jest wielu kandydatów do tytułu pierwszego króla Anglii. Wśród nich wyróżnia się jeden człowiek. Oto historia, która doprowadziła do koronacji króla Athelstana.
– Lundin Links jest jednym z niewielu wykopanych i dobrze datowanych cmentarzy z okresu (piktyjskiego) wczesnego średniowiecza w Szkocji – podkreśla współautor badania Linus Girdland Flink, archeogenetyk z University of Aberdeen. Cmentarz pochodzi z okresu 450–650 n.e. Znajdują się tam szczątki kilkudziesięciu osób.
Piaszczyste gleby w Lundin Links sprzyjają długoterminowej konserwacji, ponieważ są mniej kwaśne niż gleba w innych obszarach Szkocji. Ta wiedza zasugerowała naukowcom, że DNA może być również zachowane. Mieli rację.
Zsekwencjonowane DNA porównano z tysiącami próbek starożytnych i współczesnych genomów. Analiza wykazała, że Piktowie wywodzili się z lokalnych populacji, które żyły w Wielkiej Brytanii jeszcze zanim dotarli tam Europejczycy z kontynentu. Piktowie genetycznie byli najbardziej zbliżeni do współczesnych Szkotów, Walijczyków i mieszkańców Irlandii Północnej.
Jak żyli Piktowie
Analiza szczątków z piktyjskiego cmentarza wykazała, że osoby te nie miały wspólnego przodka ze strony matki. To sugeruje, że kobiety mogły wiązać się z mężczyznami spoza swoich grup społecznych. Odkrycie obala też teorię wspominaną przez średniowiecznego angielskiego uczonego Bedę Czcigodnego, jakoby Piktowie byli matrylinearni. Jest to system pokrewieństwa, w którym przynależność do grupy określa rodowód matki.
To dużo nowej wiedzy, jednak naukowcy nadal nie dysponują wystarczającą liczbą danych, aby odtworzyć obraz transformacji społeczeństwa Wielkiej Brytanii. Do tego potrzebne będą informacje genetyczne nie tylko Piktów, ale też ich sąsiadów i potomków żyjących w późniejszych stuleciach.
Wiadomo, że Piktowie byli rolnikami i pasterzami. Żyli w małych społecznościach. Trudnili się też handlem, a możliwe, że także piractwem. Na ich terenach znajdowały się bogate złoża srebra, z którego wytwarzali ozdoby (m.in. masywne łańcuchy oraz brosze) i które sprzedawali.
Początkowo wyznawali politeistyczną religię celtycką. Od V w. zaczęli przechodzić na chrześcijaństwo. Stało się to głównie za sprawą św. Kolumby, irlandzkiego misjonarza. Ów mich miał napotkać w krainie Piktów legendarnego potwora z Loch Ness, który żył w jeziorze i zabijał ludzi.
Zdaniem części badaczy Piktowie nie tworzyli spójnego państwa. Byli raczej związkiem militarnym różnych plemion. W celu obrony przed nimi Rzymianie zbudowali Mur Hadriana. W średniowieczu Piktowie zamieszkiwali głównie obszar za położonym dalej na północ Murem Antonina.
Co zostawili po sobie Piktowie?
Piktowie zostawili po sobie kamienie ozdobione symbolami. To jedne z najbardziej tajemniczych i fascynujących reliktów na świecie. Można je znaleźć w całej Szkocji. Symbole przedstawiają zwierzęta, rośliny, abstrakcyjne kształty, a nawet postacie ludzkie. Niektóre symbole są podobne do tych znanych ze sztuki celtyckiej, podczas gdy inne są całkowicie unikatowe.
Uważa się, że kamienie piktyjskie były używane do przedstawiania klanów piktyjskich i ich wierzeń. A także do oznaczania ważnych punktów w ich historii. Kamienie mogły być również używane do opowiadania historii. Niektóre z nich mają wiele paneli z różnymi scenami.
Piktowie byli ludem walecznym i odważnym. Świadczy o tym fakt, że nie zostali podbici przez wojska Cesarstwa Rzymskiego. Walczyli uzbrojeni w krótkie miecze, włócznie oraz puklerze (tarcze o okrągłym kształcie). Toczyli też walki z wikingami, którzy najechali Wyspy Brytyjskie w średniowieczu. W końcu połączyli się ze Szkotami, a ich język i kultura zostały niemal zupełnie zapomniane.
Źródło: PLOS Genetics.
Nasz ekspert
Mateusz Łysiak
Dziennikarz zakręcony na punkcie podróżowania. Pierwsze kroki w mediach stawiał w redakcjach internetowej i papierowej magazynu „Podróże”. Redagował i wydawał m.in. w gazeta.pl i dziendobrytvn.pl. O odległych miejscach (czasem i tych bliższych) lubi pisać nie tylko w kontekście turystycznym, ale też przyrodniczym i społecznym. Marzy o tym, żeby zobaczyć zorzę polarną oraz Machu Picchu. Co poza szlakiem? Kuchnia włoska, reportaże i pływanie.