Mniejszości etniczne w Polsce to zaledwie ułamek społeczeństwa. Jednej z nich wciąż odmawia się tego statusu
Mniejszości etniczne w Polsce są reprezentowane przez cztery grupy, których przedstawiciele stanowią około 0,1 proc. ogółu społeczeństwa. Mimo tak skromnej reprezentacji, ludność etniczna Polski ma silne poczucie własnej kultury, a dawne tradycje wciąż jeszcze są przez nią kultywowane. Jakie mniejszości etniczne mieszkają w Polsce? Poniżej odpowiadamy na to pytanie.
W tym artykule:
- Jakie są mniejszości etniczne w Polsce?
- Ilu przedstawicieli mniejszości etnicznych mieszka w Polsce?
- Najliczniejsza mniejszość etniczna w Polsce
- Pozostałe mniejszości etniczne w Polsce
- Czy Ślązacy są mniejszością etniczną?
Już w I i II Rzeczpospolitej funkcjonowały obok siebie różne grupy etniczne i to nie zmieniło się do dziś. W demokratycznym państwie przedstawiciele mniejszości mogą liczyć na skuteczniejszą niż kiedykolwiek wcześniej ochronę swoich praw. Jednak żeby te zadania mogły być realizowane, najpierw trzeba było określić zakres zainteresowanej grupy. Mniejszości etniczne, podobnie jak mniejszości narodowe w Polsce, zostały zdefiniowane i wskazane w Ustawie z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym.
Jakie są mniejszości etniczne w Polsce?
Ustawodawca wskazał, że mniejszość etniczną należy definiować jako grupę obywateli polskich, która jest mniej liczna od pozostałej części ludności, odróżnia się od pozostałych obywateli (językiem, kulturą lub tradycją) i dąży do zachowania swojej kultury. Przedstawiciele mniejszości powinni mieć świadomość własnej wspólnoty etnicznej wynikającej z uwarunkowań historycznych, przodkowie danej grupy zamieszkiwali obszar Polski od co najmniej 100 lat, a sama grupa nie powinna utożsamiać się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.
Zdaniem ustawodawcy, te kryteria spełniają cztery mniejszości:
Polscy Tatarzy: Święto ofiarowania Kurban Bajram
Tatarzy rozproszeni są po całym kraju. Doroczne święto zbliża ich do siebie.
- karaimska,
- łemkowska,
- romska,
- tatarska.
Ilu przedstawicieli mniejszości etnicznych mieszka w Polsce?
Ostatni spis ludności, przeprowadzony przez Główny Urząd Statystyczny, wskazał że mniejszości narodowe i etniczne w Polsce są reprezentowane przez 1 404 773 mieszkańców, którzy zadeklarowali przynależność narodową lub etniczną inną niż polską. Ta grupa stanowiła 3,74 proc., jednak należy podkreślić, że przedstawicieli samych mniejszości etnicznych mieszka w Polsce znacznie mniej. W trakcie spisu, 35 684 obywateli Polski zadeklarowało inną przynależność etniczną. To oznacza, że ich udział w ogóle społeczeństwa kształtuje się na poziomie ok. 0,1 proc.
Najliczniejsza mniejszość etniczna w Polsce
Najliczniej reprezentowaną w Polsce mniejszość etniczną tworzą Łemkowie. W 2021 roku przynależność do tej grupy zadeklarowało 13 607 osób. W trakcie spisu przeprowadzonego dziesięć lat wcześniej przynależność do mniejszości łemkowskiej deklarowało 9641 obywateli polskich.
Tylko nieliczni Łemkowie uważają się za osobny naród. Duża część uległa asymilacji, a niektórzy deklarują przynależność do narodu ukraińskiego. Należy jednak podkreślić, że język łemkowski jest w Polsce oficjalnie uznawany za odrębny.
Mniejszość łemkowska według województw
Tradycyjnie członkowie społeczności łemkowskiej zamieszkiwali tzw. łemkowszczyznę, czyli Beskid Sądecki i Beskid Niski. W 1947 roku komunistyczna władza przeprowadziła jednak akcję „Wisła”, w wyniku której większość Łemków została przesiedlona do zachodnich województw. Obecnie najwięcej przedstawicieli społeczności łemkowskiej mieszka w województwie dolnośląskim. Tamtejsza mniejszość łemkowska liczy 5491 przedstawicieli.
Udział mniejszości łemkowskiej w liczebności pozostałych województw kształtuje się następująco:
- województwo małopolskie: 2197,
- województwo lubuskie: 1668
- województwo mazowieckie: 734,
- województwo podkarpackie: 713,
- województwo wielkopolskie: 445,
- województwo zachodniopomorskie: 438,
- województwo pomorskie: 419,
- województwo śląskie: 389,
- województwo warmińsko-mazurskie: 291,
- województwo kujawsko-pomorskie: 188,
- województwo łódzkie: 185,
- województwo lubelskie: 178,
- województwo opolskie: 107,
- województwo podlaskie: 100,
- województwo świętokrzyskie: 64.
Pozostałe mniejszości etniczne w Polsce
Nieco mniej liczniej niż łemkowska jest reprezentowana w Polsce mniejszość romska. Za Romami uplasowali się:
Mniejszość romska
W 2021 roku przynależność do kręgu etnicznego Romów zadeklarowało 13 303 obywateli Polski. W 2011 roku do mniejszości romskiej należało 16 725 osób.
Największym ośrodkiem tej mniejszości etnicznej jest województwo śląskie, gdzie mieszka 1724 Romów. Wielu przedstawicieli społeczności romskiej mieszka też w województwie małopolskim (1637 osób).
Mniejszość tatarska
Ilu przedstawicieli mniejszości tatarskiej jest w Polsce? W 2021 roku przynależność do tej grupy zadeklarowało 5295 osób. Dziesięć lat wcześniej w Polsce było 1828 Tatarów.
Niestety, GUS nie wskazał udziału przedstawicieli tej mniejszości w ludności poszczególnych województw.
Mniejszość karaimska
Karaimi tworzą najmniejszą ze wszystkich mniejszości etnicznych w Polsce. W 2021 roku narodowość karaimską zadeklarowało 3479 osób. Niewiele, ale i tak znacznie więcej niż 10 lat wcześniej, kiedy zaledwie 313 obywateli polskich zidentyfikowało się jako Karaimi.
Ludność karaimska jest dość rozproszona, więc w danych Głównego Urzędu Statystycznego próżno szukać danych na temat udziału tej mniejszości w ludności poszczególnych województw.
Czy Ślązacy są mniejszością etniczną?
Wielu Ślązaków uważa się za przedstawicieli narodowości odrębnej od innych, w tym od polskiej, niemieckiej, czeskiej i słowackiej. Zwolennicy tej tezy argumentują swój pogląd odmiennością kulturową, historyczną i językową. W 2021 roku aż 596 224 obywateli Polski deklarowało przynależność do narodowości śląskiej. Należy jednak podkreślić, że odrębność tej grupy nigdy nie została uznana, a Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie (1998 r. i 2007 r.) przyjął, że Ślązacy nie mogą być uważani za odrębną grupę narodową.
Śląsk oczami Tomasza Tomaszewskiego
W jubileuszowym numerze polskiej edycji National Geographic ukazał się Pana obszerny fotoreportaż, dotyczący Śląska i jego mieszkańców. Skąd pomysł zrobienia materiału właśnie w tym mi...
Trzeba jednak wspomnieć, że niebawem może to ulec zmianie. W pierwszym kwartale 2024 roku Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu uznał, że polskie sądy, które odmówiły Ślązakom rejestracji Stowarzyszenia Osób Narodowości Śląskiej, dopuściły się złamania prawa gwarantującego wolność zrzeszania się. Jeżeli Ślązakom uda się wywalczyć uznanie mowy śląskiej za język regionalny i uznanie ich za mniejszość etniczną, znajdą się bliżej swojego celu niż kiedykolwiek wcześniej.
Nasz ekspert
Artur Białek
Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.