Powstanie islamu. Jak narodził się kult Allaha?

W tym artykule:

1. Kiedy powstał islam?
2. Początki islamu
3. Dlaczego Mahomet uciekł do Medyny?
4. Najdawniejsza historia islamu
5. Jak islam podbijał świat?

W jaki sposób wyznawcy islamu błyskawicznie podbili olbrzymi obszar od Atlantyku po Indie? Byli dobrze zorganizowani, oddani swojej wierze i hojnie wynagradzani. Mieli tez utalentowanych i bezwzględnych wodzów. Powstanie islamu to jedno z najważniejszych wydarzeń, które wpłynęły na bieg historii nie tylko Bliskiego Wschodu, ale również Afryki, Europy i Azji.

Kiedy powstał islam?

Powstanie islamu wiąże się z koczowniczym ludem Arabów, od starożytności zamieszkujących Półwysep Arabski. Przez większość swojej historii Arabowie wyznawali kult wielu Bogów, spośród których najważniejszym był Allah. Choć słowo to w bezpośrednim tłumaczeniu oznacza „Bóg jedyny", przez wiele setek lat odnosiło się do arabskiego boga Księżyca. W czasach przedmuzułmańskich Arabowie mieli rozbudowany system wierzeń w świat duchów i demonów. Czcili bóstwa pod postacią kamieni, drzew i zwierząt – pisze Agnieszka Dziadkowiec, kulturoznawczyni z Uniwersytetu Jagiellońskiego w artykule w pracy „Ewolucja wierzeń w dżinny w kulturze arabskiej. Dżinny w wierzeniach staroarabskich i islamie".

Za założyciela islamu i pierwszej religii muzułmańskiej uznaje się Mahometa (po arabsku Muhammad). Ten urodzony w 570 roku w Mekce arabski kupiec jest raczej zgodnie uznawany przez badaczy dziejów islamu za postać historyczną. Zgodnie z twierdzeniami samego Mahometa miał on w 610 roku doznać objawienia zasad nowej wiary.

Początki islamu

Założyciel islamu, religii wyznawanej dziś przez półtora miliarda ludzi, zaczynał od porażki. W rodzinnej Mekce przez 20 lat pozyskał nie więcej niż 100 zwolenników. Przywódcy rządzącego kupieckim miastem plemienia Kurajszytów długo traktowali go z przymrużeniem oka jako nawiedzonego mistyka. Nie wydawał się groźny. Owszem, od pierwszego objawienia w 610 r. przekonywał, że archanioł Dżibril (Gabriel) przekazuje mu słowa najwyższego Boga czczonego przez ludy pustyni – Allaha, lecz niewiele z tego wynikało. Mieszkańcy Mekki wciąż otaczali kultem swoje bóstwo opiekuńcze Hudala i trzy boginie: Słońca Al-Lat, Wenus Al-Uzza, przeznaczenia Manat. Arabowie z innych oaz i miast pielgrzymowali do sanktuarium Al-Kaaba, w którym przechowywano przyniesiony z nieba przez anioła Czarny Kamień.

Historia odkrycia Biblii. Dziś te znaleziska warte są miliony

Formę i treść Pisma Świętego kształtowały stulecia badań, debat, postępu technicznego i kultu. Od słów pisanych ręcznie na papirusie i pergaminie po egzemplarze drukowane przez mechanic...

Sytuacja się skomplikowała, gdy Mahomet oznajmił, że: „Nie ma boga prócz Allaha”. Zapytany, czy wobec tego kult innych bóstw jest bałwochwalstwem i powinien zostać zniesiony, udzielił twierdzącej odpowiedzi. Rzucił w ten sposób wyzwanie odwiecznej tradycji i wierze przodków. Gdyby sam nie był Kurajszytą i członkiem wpływowego rodu Haszymitów, zapłaciłby za to głową. A tak skończyło się na towarzyskim bojkocie. „Jeśli, jak mówisz, jesteś posłańcem Boga, nie jestem godny, by z tobą rozmawiać. A jeśli bluźnisz, rozmawiać z tobą mi nie wolno” – pokpiwali mieszkańcy Mekki.

Dlaczego Mahomet uciekł do Medyny?

Z powodu szykan nawróceń było niewiele. Poza domownikami (żoną Chadidżą, kuzynem Alim, teściem Abu Bakrem, wyzwolonym niewolnikiem Zajdem) do Proroka przyłączyli się głównie młodzi mężczyźni z zamożnych rodzin, zbuntowani przeciw konserwatywnym ojcom. Niektórzy trafiali do wspólnoty pierwszych muzułmanów po tym, jak wcześniej żarliwie ich zwalczali.

W 619 r. zmarł protektor osieroconego w dzieciństwie Mahometa – Abu Talib. Głową rodu Haszymitów został Abu Lahab, gorliwy wyznawca starych wierzeń. Zapytał krewniaka, czy nadal zamierza głosić swe nauki o jedynym Bogu. Prorok zdecydowanie potwierdził. Abu Lahab oświadczył, że wobec tego nie będzie go dłużej chronił. To już było groźne. Oznaczało bowiem, że gdyby ktoś targnął się na życie Mahometa, wpływowi Haszymici nie czuliby się zobowiązani do dokonania zemsty. Dalszy pobyt w Mekce stawał się śmiertelnie niebezpieczny. W 622 r. Mahomet podjął decyzję o emigracji do Medyny, miasta oddalonego o pół tysiąca kilometrów na północ. Od tego roku tradycyjnie odlicza się kolejne lata kalendarza muzułmańskiego.

Hidżra, jak po arabsku nazwano to przełomowe wydarzenie, nie była ucieczką. Prorok najpierw wysłał do Medyny swoich zwolenników, sam opuścił niebezpieczną Mekkę ostatni. Nowego miejsca pobytu nie wybrał przypadkowo. W Medynie zmarł jego ojciec, w symbiozie z Arabami żyły tam społeczności żydowskie wyznające monoteizm. Mahomet miał więc nadzieję, że znajdzie tam podatny grunt dla swoich nauk.

Odkryto starożytne artefakty w „grobowcu Salome”. To kobieta, która miała osobiście znać Jezusa

W grobowcu, który uważany jest za miejsce pochówku św. Salome, archeolodzy odnaleźli lampy pielgrzymów oraz starożytne inskrypcje. Jeden z napisów to imię kobiety, która miała towarzyszy...

Imigrantów przyjęto życzliwie, ale musieli żyć bardzo skromnie. Jedynym sposobem poprawienia warunków było łupienie kupieckich karawan, praktykowane przez wszystkie plemiona pustyni. Poza przewożonymi przez nie dobrami brano też jeńców, za których żądano okupu. Nikogo to nie gorszyło, bo takie prawa panowały tam od wieków. Mahomet – z obawy przed praktykowaną wówczas wendetą (zwaną sar) – żądał jedynie, by jego ludzie nikogo nie zabijali.

Najdawniejsza historia islamu

W ciągu dekady jego władza została tam uznana i Mahomet utworzył pierwsze państwo islamskie. W 630 r. powrócił do Mekki na czele 10 tys. ludzi i pokonał swych oponentów. W ekspansji nowej wiary pomogła popularność Koranu, świętej księgi islamu. Koran jest uważany za słowo Boga objawione Mahometowi w ciągu 20 lat. Tekst był przekazywany wyznawcom, którzy spisali go za panowania kalifa Usmana (577–656).

Koran wymienia 5 filarów islamu:

1. wiara w jednego Boga,
2. modlitwa,
3. jałmużna,
4. post w okresie ramadanu,
5. hadżdż, czyli pielgrzymka do Mekki co najmniej raz w życiu.

Mahomet odbył pierwszy hadżdż na krótko przed swoją śmiercią w 632 roku.

Jego następcy zalecali wiernym, żeby nie rozpaczali. Wyznawcy Mahometa szerzyli swą wiarę słowem i mieczem. Poszerzanie władzy islamu na drodze wojennej było uważane ze święty obowiązek znany jako dżihad. Pierwsi dwaj kalifowie, czyli następcy Mahometa, prowadząc dżihad, zdołali ustanowić rządy religijne w imperium, które rozciągało się od granic Egiptu aż po Persję.

Jak pies okazuje miłość? Sekrety głębokiej relacji człowieka z psem

Czy wiesz, jak twój pies okazuje miłość? Dlaczego, kiedy go tulisz i drapiesz za uchem, sam czujesz się szczęśliwy?

Trzeci kalif nie miał jednogłośnego poparcia wśród wiernych. Trwały spory, czy kalifat powinien przechodzić na kolejnych potomków Mahometa, czy też ma być funkcją wybieralną z uwagi na zdolności przywódcze. Ulubiona żona Mahometa, A’isza, poprowadziła zwolenników tej drugiej opcji, sprzeciwiając się wyborowi Alego, swego zięcia, na kolejnego kalifa. Zebrawszy zwolenników, starła się z Alim nad Eufratem, w rejonie Syrii i Iraku. Choć obie strony zgodziły się na pokojowe porozumienie, Bitwa Wielbłądzia doprowadziła do fundamentalnego podziału w islamie – zwolennicy A’iszy zyskali miano sunnitów, natomiast partia Alego stała się szyitami. Rozdźwięk między tymi grupami trwa do dziś – sunnici i szyici nadal walczą ze sobą na całym Bliskim Wschodzie, co przyczyniło się do powstania współczesnego terroryzmu.

Jak islam podbijał świat?

Mahomet, założyciel islamu, zmarł w 632 roku. Tymczasem już w 732 roku Arabowie walczyli z chrześcijańskim państwem Franków pod Poitiers, niecałe 300 km na południe od Paryża. W zaledwie jedno stulecie następcom proroka udało się opanować nie tylko cały Półwysep Arabski i duże obszary w Azji Środkowej (w tym Persję i Mezopotamię), ale także całe południowe wybrzeże Morza Śródziemnego i Półwysep Iberyjski. Na terytorium dzisiejszej Hiszpanii Arabowie pozostali aż przez dziewięć wieków, tworząc w tym czasie bogatą kulturę mauryjską.

Dziś islam to druga największa po chrześcijaństwie religia monoteistyczna na świecie. Co 4 człowiek jest muzułmaninem. Największym muzułmańskim krajem na świecie jest Indonezja. W Europie wyznawcy islamu stanowią 6% populacji, w Stanach Zjednoczonych – 1%.

Źródła: Uniwersytet Jagielloński

Nasz ekspert

Łukasz Załuski

Redaktor naczelny „National Geographic Polska". Uważny obserwator zmieniającego się świata i nowych trendów w technologiach. Miłośnik tenisa i europejskich stolic.