Grobowy recykling w Turcji. Archeolodzy odkryli miejsce pochówku gladiatora. Nie spoczywał sam
W zachodniej Turcji – a dokładnie w chętnie odwiedzanej przez turystów prowincji Izmir – naukowcy odkryli grobowiec, który tylko z pozoru był zwyczajny. W rzeczywistości znalezisko rzuca nowe światło na historię starożytnego Rzymu oraz przemiany kulturowe w basenie Morza Śródziemnego.
Spis treści:
- Grobowiec gladiatora cennym źródłem historycznym
- Tak ewoluował sarkofag na przestrzeni wieków
- Jedno miejsce: wiele kultur i religii
Wewnątrz ruin bazyliki na wzgórzu Ayasuluk, nieopodal starożytnego greckiego miasta Efez, archeolodzy natrafili na grobowiec, który należał do rzymskiego gladiatora o imieniu Euphrates. Co ciekawe, zamiast szczątków wojownika, zespół badawczy odkrył kości 12 osób, zarówno kobiet, jak i mężczyzn, pochodzących z V wieku n.e. To sugeruje, że grobowiec przetrwał zmieniające się epoki i religie. W tym czasie był też ponownie wykorzystywany.
Grobowiec gladiatora cennym źródłem historycznym
Według inskrypcji znajdujących się na sarkofagu pierwotnie został on zbudowany w III wieku n.e. dla gladiatora o imieniu Euphrates. Chociaż historia tego wojownika pozostaje w dużej mierze nieznana, jego imię i grobowiec świadczą o tym, że musiał być ważną postacią dla lokalnej społeczności. Gladiatorzy, mimo swojego brutalnego losu, często cieszyli się popularnością i sławą, a niektórzy byli czczeni niemal jak współcześni sportowcy. Nierzadko też byli grzebani z honorami, szczególnie jeśli zdobyli uznanie na arenie.
Sarkofag mógł więc być pomnikiem jego chwały. Mimo to zamiast szczątków gladiatora naukowcy odkryli kości 12 osób. To sugeruje, że około 200 lat po śmierci Euphratesa grobowiec został ponownie użyty.
Tak ewoluował sarkofag na przestrzeni wieków
Odkrycie sarkofagu w bazylice chrześcijańskiej z V wieku n.e. oraz inskrypcji związanych z gladiatorami stanowi świadectwo przemian, jakie miały miejsce w tamtym okresie. Kiedy Euphrates został pochowany w III wieku n.e., Cesarstwo Rzymskie nadal czciło bogów pogańskich. Gladiatorzy walczyli na arenach ku uciesze tłumów, a ich śmierć na na oczach widzów była traktowana jako spektakl religijny.
Jednak w momencie, gdy sarkofag ponownie wykorzystano w V wieku, Cesarstwo było już na zaawansowanym etapie chrystianizacji. Z czasem zmieniały się zarówno wierzenia, jak i sposób pochówku. Wnętrze sarkofagu, jak również jego wieko, zostało ozdobione chrześcijańskimi symbolami krzyża, datowanymi na V i VIII wiek n.e. To wskazuje na proces adaptacji pogańskiego grobowca do nowej religii. Sinan Mimaroglu, adiunkt i historyk sztuki na Uniwersytecie Hatay Mustafa Kemal w Turcji i jego zespół badawczy porównują obecnie te krzyże z innymi znalezionymi w regionie, aby zrozumieć, w jaki sposób wierzenia chrześcijańskie wpłynęły na lokalne rytuały pogrzebowe.
Jedno miejsce: wiele kultur i religii
Kopiec Ayasuluk, na którym odkryto sarkofag, ma bogatą historię. Sięga ona około 3000 lat wstecz, zanim jeszcze powstało słynne miasto Efez. W starożytności teren ten był strategicznie położonym ośrodkiem, ważnym zarówno dla Greków, jak i Rzymian. W ruinach bazyliki oprócz grobowca znajduje się również system odprowadzania wody oraz mozaiki, co świadczy o wysokim poziomie architektury tego miejsca. Bazylika, poświęcona św. Janowi, została przekształcona w monumentalną budowlę z kopułą przez wschodniorzymskiego cesarza Justyniana I w VI wieku n.e.
Wykopaliska w kościele św. Jana rozpoczęły się w latach 1921–1922 pod kierunkiem greckiego archeologa Soteriou i są kontynuowane pod jego kierownictwem od 2020 r. W 2023 r. na miejscu przeprowadzono badania georadarowe potwierdzające ustalenia z poprzednich wykopalisk. – Prace terenowe ujawniły marmurową podłogę pochodzącą z VI wieku, zgodną z okresem Justyniana I. Tegoroczne odkrycia potwierdzają obecność marmurowej podłogi z V wieku – mówi Mimaroglu
To, że 12 osób pochowanych w sarkofagu żyło w V wieku, wskazuje na to, że miejsce to miało wówczas szczególne znaczenie dla społeczności chrześcijańskiej. – Pochówki wewnątrz kościoła prawdopodobnie należały do wyższej klasy społecznej lub duchowieństwa. Mało prawdopodobne jest, aby zwykła osoba została pochowana w tak szczególny sposób w tak świętym miejscu – tłumaczy Mimaroglu.
Archeologia jest dziedziną nauki, która poprzez znajdowane artefakty odsłania przed nami historie ludzi i ich światopoglądów. Odkrycie grobowca gladiatora na wzgórzu Ayasuluk otwiera nowy rozdział w badaniach nad przejściem od starożytności do średniowiecza i pokazuje, jak jedna przestrzeń może służyć różnym celom i być świadkiem zmieniających się czasów.
Źródło: Turkiye Today.