9 najciekawszych zabytków z badań archeologicznych na Placu Piłsudskiego w Warszawie. Tutaj stały Pałac Saski i Brühla [GALERIA]
Pieczołowicie zdobiony talerz z orientalnymi motywami z XVIII wieku, żelazna gaśnica „Delfin” z okresu międzywojennego, zakończenie laski w kształcie głowy psa z przełomu XIX i XX wieku czy maleńkie radio z początku lat 30. XX wieku – to jedne z ciekawszych zabytków znalezionych w czasie wykopalisk archeologicznych na Placu Piłsudskiego w Warszawie. Do 2030 roku planowana jest odbudowa w tym miejscu pałaców: Saskiego i Brühla.
W tym artykule:
Trwają wykopaliska w obrębie fundamentów Pałacu Brühla, Pałacu Saskiego oraz kamienic przy ul. Królewskiej na Placu Piłsudskiego w Warszawie. Plan jest taki, aby przywrócić te historyczne gmachy w formie z sierpnia 1939 roku. W czasie wykopalisk archeolodzy znajdują wiele wyjątkowych zabytków.
– Te badania są wyjątkowe. Przy użyciu nowych technologii dowiadujemy się, jak wyglądało codzienne życie w sercu Warszawy na przestrzeni wieków. Na terenie dziedzińca i oficyn Pałacu Brühla mamy do czynienia z obiektami z dziedzin sztuki, dyplomacji, wojskowości. A wciąż przed nami jeszcze zbadanie tego, co skrywa ziemia pod korpusem głównym pałacu – mówi kierownik prac archeologicznych na terenie Pałacu Brühla, Michał Grabowski.
Pałac Saski
W Pałacu Saskim pracowali oficerowie i kryptolodzy odpowiedzialni za złamanie szyfrów Armii Czerwonej. W ten sposób bezpośrednio przyczynili się do zwycięstwa w Bitwie Warszawskiej w 1920 roku. Dziesięć lat później w tym samych murach podjęto się złamania szyfru „Enigmy”, czyli niemieckiej maszyny szyfrującej. Wybitni matematycy: Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski w grudniu 1932 roku osiągnęli sukces. Złamali kod niemieckiej maszyny szyfrującej. Potem prace nad tym prowadzili Brytyjczycy pod kierownictwem Alana Turinga.
W Pałacu Saskim w 1817 roku mieszkał wraz z rodziną Fryderyk Chopin. W tym miejscu skomponował swoje pierwsze utwory: Polonez B-dur i Polonez g-moll.
W 1944 roku Niemcy wysadzili budynek w powietrze. Przetrwał jedynie fragment arkad z Grobem Nieznanego Żołnierza.
Pierwsze prace prowadzone były na terenie Pałacu Saskiego w latach 2006 i 2008. Wówczas również planowano odbudowę. Jednak prace zostały wstrzymane, a przebadany obszar został zasypany. Najstarsze mury wpisano do rejestru zabytków. W ramach obecnie realizowanej inwestycji odbudowy będą zachowane i w miarę możliwości wyeksponowane dla zwiedzających.
Pałac Brühla
Z kolei sąsiedni Pałac Brühla był wspaniałą budowlą rokokowej architektury Warszawy. Jego początki sięgają XVII stulecia.
W czasach Królestwa Polskiego Pałac pełnił funkcje reprezentacyjne. Był to m.in. pierwszy warszawski adres Wielkiego Księcia Konstantego. Jednak kolejne dekady XIX wieku stały się okresem postępującej degradacji budynku.
Przebudowa nastąpiło w latach 20. i 30. XX wieku. Znajdowało się tam Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Niemcy wysadzili gmach w powietrze w 1944 roku. Obecnie trwający pierwszy etap prac wykopaliskowych obejmuje 4,5 tys. m kw. i potrwa do końca 2023 roku.
Odbudowa pałaców i kamienic
Planowana jest odbudowa tych dwóch pałaców, jak i kamienic przy ul. Królewskiej do stanu na 1939 rok. „Ten największy kompleks pałacowy Warszawy tworzył plastycznie i krajobrazowo spójną przestrzeń, domykającą plac. Jego przywrócenie zwieńczy dzieło powojennej odbudowy stolicy” – czytamy na stronie spółki Pałac Saski. Zakończenie inwestycji zaplanowano na 2030 rok.
Źródło: Pałac Saski sp. z o.o.
Galeria znajduje się poniżej.
Nasz ekspert
Szymon Zdziebłowski
Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.1 z 9
9 najciekawszych zabytków z badań archeologicznych na Placu Piłsudskiego w Warszawie. Tutaj stały Pałac Saski i Brühla GALERIA
Fragment rzeźby przedstawiającej postać kobiecą z inskrypcją „Chwała” na cokole. Zdaniem badaczy jest to do tej pory najbardziej spektakularne znalezisko, które ujrzało światło dzienne już w pierwszych dniach prac archeologicznych na terenie Pałacu Brühla.
Siostrzana rzeźba z tożsamą inskrypcją – powojenna kopia – znajduje się w głównej alei Ogrodu Saskiego.
2 z 9
9 najciekawszych zabytków z badań archeologicznych na Placu Piłsudskiego w Warszawie. Tutaj stały Pałac Saski i Brühla GALERIA
Przedwojenny kieliszek kiduszowy zdobiony motywami geometrycznymi i roślinnymi, datowany na 1 poł. XX w.
Kidusz to modlitwa towarzysząca rozpoczęciu szabatu, zmawia się ją nad kielichem wina lub sokiem z winogron, aby błogosławić nadchodzące święto, które nawiązuje do opisanych w Biblii odpoczynku Boga po stworzeniu świata oraz wyjściu Izraelitów z ziemi egipskiej.
3 z 9
9 najciekawszych zabytków z badań archeologicznych na Placu Piłsudskiego w Warszawie. Tutaj stały Pałac Saski i Brühla GALERIA
Radio detektorowe „Echo D1”, potocznie „Jabłuszko”. Model opracowany przez Państwowe Zakłady Tele- i Radiotechniczne „Dzwonkowa” (PZT), które powstały na początku lat 30. XX wieku.
Stację warszawską odbierało podobno w promieniu nawet 200 kilometrów.
4 z 9
9 najciekawszych zabytków z badań archeologicznych na Placu Piłsudskiego w Warszawie. Tutaj stały Pałac Saski i Brühla GALERIA
Fragment zakończenia laski do chodzenia w kształcie głowy psa rasy myśliwskiej.
Podobnie zdobione uchwyty tych wspomagających mobilność przedmiotów często tworzy się – tak dawniej, jak i dziś – z metalu lub drewna. Ten jednak wykonano z wynalazku przełomu XIX i XX wieku, czyli tworzywa sztucznego.
5 z 9
9 najciekawszych zabytków z badań archeologicznych na Placu Piłsudskiego w Warszawie. Tutaj stały Pałac Saski i Brühla GALERIA
Gładziki – stanowiące z początku dla archeologów zagadkę szklane krążki, które z dużym prawdopodobieństwem służyły po prostu do prasowania.
Pochodzą z 2. połowy XVIII wieku. Podobne artykuły gospodarstwa domowego, zapewne zamożnego, źródła historyczne odnotowują już w średniowieczu, kiedy gładzono nimi i wyświecano len oraz wełnę.
Archeolodzy znaleźli je w zasypisku jednej z piwniczek. Przed początkiem XIX stulecia zostały wyparte przez żelazka.
6 z 9
9 najciekawszych zabytków z badań archeologicznych na Placu Piłsudskiego w Warszawie. Tutaj stały Pałac Saski i Brühla GALERIA
Fragment figurki porcelanowej przedstawiającej postać kobiecą, pochodzącej prawdopodobnie z drugiej połowy XVIII w.
Roboczo określona przez archeologów jako „pastereczka”.
7 z 9
9 najciekawszych zabytków z badań archeologicznych na Placu Piłsudskiego w Warszawie. Tutaj stały Pałac Saski i Brühla GALERIA
Znalezione na niedużej głębokości, tuż pod powierzchnią trawy łączącej plac Piłsudskiego z Ogrodem Saskim, łuski nabojów do karabinu typu Mauser.
W pierwszych latach odrodzonej Polski korzystano z broni pozostałej m.in. po armiach zaborców, a także z amunicji francuskiej.
Oprócz zakupów zagranicznych zaczęto jednak inwestować w rozwój rodzimej produkcji amunicji. Jej widoczne na zdjęciu elementy pochodzą z Państwowej Fabryki Amunicji w Skarżysku Kamiennej oraz Fabryki Norblina w Warszawie.
8 z 9
9 najciekawszych zabytków z badań archeologicznych na Placu Piłsudskiego w Warszawie. Tutaj stały Pałac Saski i Brühla GALERIA
Gaśnica żelazna „Delfin” wyprodukowana przez Zakłady Przemysłowe „Delfin” inż. Feliksa Winawera. Opatentowana w Polsce gaśnica pianowa na cylindrycznym kroju, wyprodukowana prawdopodobnie w latach 30. XX w.
Reklamowana w międzywojennej Polsce jako „ostatnia zdobycz techniki i udoskonalenia”, która „gwarantuje zupełne bezpieczeństwo podczas użycia”. Używano ich w fabrykach, urzędach, dworach i mieszkaniach prywatnych, ale również samochodach i samolotach.
9 z 9
9 najciekawszych zabytków z badań archeologicznych na Placu Piłsudskiego w Warszawie. Tutaj stały Pałac Saski i Brühla GALERIA
Fragmenty naczyń porcelanowych i fajansowych pochodzące z XVIII w. Odkryto je na terenie dziedzińca i oficyn Pałacu Brühla.
Część fragmentów po złożeniu stworzyła okrągły talerz fajansowy z motywami roślinnymi na malowidłach przedstawiających scenę krajobrazową. Na obrzeżach przypominające wzór cebulowy – to nawiązanie do sztuki Orientu.