Czy starożytni Egipcjanie leczyli nowotwory mózgu? Badania dwóch czaszek wskazują, że przynajmniej próbowali

W tym artykule:

1. Odkrycie w Cambridge
2. Czaszka mężczyzny
3. Czaszka kobiety
4. Nowotwory w starożytności

Międzynarodowy zespół badaczy odkrył, że nowotwory mózgu były prawdopodobnie dość częste w starożytnym Egipcie. Mało tego – analiza dwóch czaszek wskazuje na to, że Egipcjanie próbowali nowotwory mózgu także leczyć.

Medycyna w Starożytnym Egipcie

Starożytny Egipt jest dobrze znany archeologom ze swojej wiedzy medycznej i różnorodnych sposobów leczenia. Na przykład z historycznych źródeł pisanych: papirusów Kahuna (1850–1700 p.n.e.) czy Ebersa (ok. 1550 p.n.e.).

Z zachowanych źródeł wiemy na pewno, że medycyna starożytnego Egiptu była na tyle zaawansowana, aby opisywać, klasyfikować i skutecznie leczyć na przykład urazy kości. Zwyczaj mumifikowania zmarłych i tysiące mumii zachowanych po dziś dzień pozwalają także na fizyczne badanie szczątków Egipcjan. Stosowali oni między innymi:

• trepanacje czaszki,
• protezy kończyn,
• plomby dentystyczne,
• skutecznie składali złamania kości.

Mimo pewności badaczy, że w starożytności chorowano także na nowotwory, to dotychczasowe znaleziska nie dawały pewności, czy próbowano je leczyć. Egipcjanie na pewno zmiany nowotworowe rozpoznawali i próbowali klasyfikować. Ale czy próbowali także leczyć – to było trudno stwierdzić.

W egipskiej mumii wykryto ślady nowotworu złośliwego. Niezwykłe odkrycie polskich naukowców.

Polscy naukowcy dokonali zaskakującego odkrycia w mumii sprzed 2000 lat, która znajdowała się w zbiorach Uniwersytetu Warszawskiego. Okazuje się, że mogła być chora na raka.

Odkrycie w Cambridge

Ten stan rzeczy właśnie zmieniło nowe badanie. Artykuł opublikowany w czasopiśmie „Frontiers in Medicine” opisuje dwie staroegipskie czaszki. Starsza ma około 4500 lat, młodsza – mniej więcej 2500 lat. Obie znajdują się w tzw. w kolekcji Duckworth na Uniwersytecie Cambridge w Wielkiej Brytanii.

Czaszka i żuchwa nr. 236, datowane na lata 2687–2345 p.n.e., należały do mężczyzny w wieku od 30 do 35 lat. Czaszka E270, datowana na lata 663–343 p.n.e., należała do kobiety w wieku powyżej 50 lat. Główni autorzy badania to Tatiana Tondini z Uniwersytetu w Tybindze oraz Edgard Camarós, paleopatolog z Uniwersytetu w Santiago de Compostela.

Czaszka mężczyzny

Na czaszce 236 obserwacja mikroskopowa wykazała zmianę o dużych rozmiarach, odpowiadającą nadmiernemu zniszczeniu tkanki, co zakwalifikowano jako nowotwór. Ponadto znaleziono około 30 małych zmian przerzutowych rozproszonych po całej czaszce. Tym, co najbardziej zaskoczyło badaczy, było odkrycie śladów nacięć wokół tych zmian. Prawdopodobnie wykonano je ostrym przedmiotem, np. metalowym narzędziem.

„Gdy zobaczyliśmy to po raz pierwszy pod mikroskopem, nie mogliśmy uwierzyć własnym oczom” – mówi Tondini. „Wygląda na to, że Egipcjanie dokonali interwencji chirurgicznej związanej z obecnością komórek nowotworowych. To dowód na to, że medycyna starożytnego Egiptu obejmowała także eksperymentalne metody leczenia (lub badania) nowotworów” – wyjaśnia współautor artykułu prof. Albert Isidro (chirurg onkolog ze Szpitala Uniwersyteckiego Sagrat Cor w Barcelonie).

Ślady nacięć na czaszce 236 lat mogą wskazywać, że starożytni Egipcjanie próbowali operować nadmierny rozrost tkanki. Mogą też świadczyć o tym, że operacji dokonano już po śmierci pacjenta, próbując dowiedzieć się więcej o przyczynach zgonu i naturze choroby.

Odkryto tajemnicę egipskiej mumii. Naukowcy stworzyli zjawiskową rekonstrukcję twarzy kobiety

Tajemnicza mumia pochodząca z Egiptu przez niemal 100 lat znajdowała się w australijskiej szkole. Dotychczas nikt nie był pewny, skąd pochodziły szczątki ani do kogo należały. Najnowsze ba...

Czaszka kobiety

Sporo młodsza czaszka kobiety to przypadek jeszcze ciekawszy. Znaleziono w niej aż trzy różne zmiany, wiele mówiące o tym, co przeszła osoba do której należała. Podobnie jak pierwsza czaszka, również ta posiada dużą zmianę – najprawdopodobniej guz nowotworowy, który doprowadził do zniszczenia kości. Analiza mikro- i makroskopowa według badaczy wskazuje nawet na konkretne nowotwory: kostniakomięsaka lub oponiaka.

Druga zmiana to ślad po uderzeniu w głowę ostrym narzędziem. Prawdopodobnie powstał w wyniku walki lub kobieta doznała przemocy. Odniosła głęboki i poważny uraz głowy, jednak rana uległa zagojeniu. Prawdopodobnie kobieta została poddana leczeniu i w rezultacie przeżyła. „Czy ta kobieta była zaangażowana w jakiekolwiek działania wojenne?” – zastanawia się Tondini. „Jeśli tak, to musimy ponownie przemyśleć rolę kobiet w konfliktach w starożytności” – dodaje.

Trzecia zmiana na czaszce kobiety to także uraz. Obserwacja mikroskopowa ujawniła dodatkowe, wygojone złamanie bez przemieszczenia. Jest zlokalizowane bardzo blisko zmiany nowotworowej – co znów wskazuje na próby leczenia.

Nowotwory w starożytności

„Widzimy, że chociaż starożytni Egipcjanie byli w stanie poradzić sobie ze złożonymi złamaniami czaszki, nowotwory nadal stanowiły granicę wiedzy medycznej” – mówi Tatiana Tondini. Chociaż kojarzymy nowotwory ze współczesnością i obecnością wielu rakotwórczych substancji w naszym otoczeniu, mamy coraz więcej dowodów, że również w przeszłości były powszechne.

„Chcieliśmy dowiedzieć się, jaką rolę odgrywały nowotwory w przeszłości, jak częsta była ta choroba i jak starożytne społeczeństwa próbowały sobie z nią radzić” – konkluduje Tondini. To badanie to z pewnością nie koniec medycznych odkryć w dziedzinie paleoonkologii.

Źródło: Frontiers in Medicine.