Arcytyran, antychryst i wróg publiczny. Cesarz Neron to władca, którego znienawidził Rzym

W tym artykule:

1. Kim był cesarz Neron?
2. Syn i matka
3. Zabić z miłości
4. Wielki pożar Rzymu
5. Koniec epoki tyranii

Już starożytni historycy pisali o Neronie z wielką niechęcią. Uważano, że „zhańbił Augusta i resztę linii julijsko-klaudyjskiej”. Pliniusz Stary opisał go jako „niszczyciela rodzaju ludzkiego i truciznę dla świata”. Nienawidzili go również żydzi i chrześcijanie.

W żydowskich przepowiedniach sybilińskich, które napisano po zburzeniu Jerozolimy w 70 r. Neron jest tym, który zniszczy Rzym i cały świat. W świecie chrześcijańskim, za prześladowania wyznawców tej wiary, nazwano go antychrystem.

Kim był cesarz Neron?

Paranoiczne okrucieństwo cesarza skończyło się ostatecznie jego upadkiem. Był pierwszym władcą Rzymu, który został uznany przez senat za wroga publicznego. Jednak dlaczego? Jak to się stało, że wielki miłośnik sztuki, który przywiązywał dużą wagę do rozwoju kultury w cesarstwie, został najbardziej znienawidzonym cesarzem w historii?

Neron urodził się 15 grudnia 37 roku w Ancjum jako Lucius Domitius Ahenobarbus. Był synem Gnejusza Domicjusza Ahenobarbusa i Agrypiny Młodszej. Antyczne źródła opisują ojca jako „całkowicie zdemoralizowanego człowieka”.

Rzymski pisarz Swetoniusz opisał wiele przykładów jego przestępczych zachowań. Miał podobno zabić swojego wyzwoleńca tylko dlatego, że ten odmówił wypicia tyle napoju, ile mu rozkazał. Historyk twierdził, że przejechał chłopca na drodze Apijskiej, a także wykłuł oko człowiekowi, z którym się kłócił.

Oskarżano go o obrazę majestatu, cudzołóstwo, a nawet kazirodcze stosunki z siostrą Domicją Lepidą. Legenda głosi, że po narodzeniu Nerona, Gnejusz miał wszystkim mówić, że jego potomek na pewno będzie potworem, który przyniesie cesarstwu zgubę. Zmarł, gdy Neron miał 3 lata.

Syn i matka

Wdowę po Domicjuszu poślubił w 48 roku Klaudiusz, czwarty cesarz rzymski. Neron został oddany na wychowanie do Seneki Młodszego. Czyli retora, pisarza, poety i filozofa, człowieka, który miał znaczne wpływy na dworze. Podobno przyszły cesarz wykazywał niemały talent poetycki i aktorski. Jego zainteresowania sztuką miały się przełożyć na jego późniejszą politykę.

Chociaż oficjalnie cesarzem był Klaudiusz, w ostatnich latach jego panowania dominowała osobowość Agrypiny. Zmusiła senat, aby przyznał jej tytuł Augusty. Później doprowadziła do tego, aby pierwszeństwo w sukcesji miał jej syn z pierwszego małżeństwa. Neron został adoptowany w 50 roku. Trzy lata później poślubił córkę Klaudiusza – Oktawię. Uważa się, że to Agrypina poleciła otrucie cesarza. W ten oto sposób jej pierworodny przejął władzę w Rzymie szybciej, niż sam się tego spodziewał.

Kim byli cesarze rzymscy? To prawdziwy gabinet osobliwości: od erotomanów po szaleńców

Cesarze rzymscy do dziś wzbudzają ogromne zainteresowanie historyków i nie tylko. Trzeba przyznać, że niektórzy z nich mieli wyjątkowo barwne życie. Kto zaszkodził, a kto pomógł imperium?

Neron został cesarzem mając zaledwie 17 lat. Władzę w Rzymie przejął w 54 roku i przyjął tytulaturę cesarską Nero Claudius Caesar Augustus Germanicus. Nie podobało mu się to, że matka chciała kontrolować jego każdy krok. Pierwsze lata jego rządów były czasem napiętego rodzinnego konfliktu, a Agrypina stała się jego główną przeciwniczką. Neron chciał udowodnić, że jest niezależnym władcą. Dlatego w 59 roku zlecił jej morderstwo. Matkobójstwo stało się początkiem jego późniejszego okrucieństwa.

Zabić z miłości

Jednak zamordowanie matki nie było pomysłem wyłącznie Nerona. Stała za tym również Poppea, która od 58 roku była jego kochanką. To ona namówiła go do rozwodu z Oktawią, którą później również nakazała mu zgładzić. Uchodziła za piękną kobietę i prowadziła wystawny tryb życia. Była jedyną kobietą, którą Neron szczerze kochał.

Dlatego tym bardziej do końca życia nie mógł sobie wybaczyć tego, że zamordował ją własnymi rękami. Historycy uważają, że Neron zabił Poppeę w 65 roku, gdy była z nim w ciąży. Pewnej nocy cesarz wrócił późną nocą z cyrku. Miał rzucić się na żonę i zacząć ją bić. Był pijany i oszołomiony narkotykami. Skatował ją na śmierć.

Wielki pożar Rzymu

Apogeum szaleństwa Nerona nastąpiło po wielkim pożarze Rzymu w 64 roku. Tylko cztery z czternastu dzielnic ówczesnego Rzymu nie zostały zniszczone. Ogień kompletnie strawił trzy, a siedem zostało poważnie zniszczonych. Historycy przez lata uważali, że to właśnie cesarz nakazał podpalić miasto. Władca miał rzekomo obserwować płonący Rzym ze swego pałacu na Palatynie, śpiewając i grając na lirze.

Niektórzy sugerowali, że pożar był jedynie wypadkiem, a sam Neron w momencie wybuchu przebywał w Ancjum. Tacyt z kolei pisał, że pożar wywołali chrześcijanie, lecz cesarz faktycznie obserwował tę wielką katastrofę z desek swojego teatru. Pewne jest to, że władca Rzymu wykorzystał fakt, że zwolniła się spora powierzchnia miasta i rozkazał budowę dużego pałacu. Właśnie to wywołało podejrzenia i oskarżenia ze strony senatu, że to Neron rozkazał podpalić stolicę imperium.

Tacyt twierdził, że Neron, chcąc odciągnąć od siebie podejrzenia, winą za pożar obarczył mieszkających w Rzymie chrześcijan. To spowodowało falę krwawych represji, prześladowań i zabójstw. Dochodziło do publicznych tortur, a nawet palenia ludzi żywcem.

Koniec epoki tyranii

„Obraz Nerona jako uosobienie zła zatriumfował, gdy zatriumfowało chrześcijaństwo” – napisała Miriam T. Griffin w swojej książce „Neron. Koniec dynastii”. Historyczka dodała, że Neron stał się wkrótce postrzegany jako antychryst. Wizerunek ten był podtrzymywany przez Ojców Kościoła i późniejszych chrześcijańskich pisarzy.

Gnoza, czyli pierwsza z herezji. Gnostycy definiowali chrześcijaństwo w zaskakujący sposób

Gdy w II i III wieku kształtował się główny nurt chrześcijaństwa, pojawiło się zagrożenie o wiele większe niż pogańskie Imperium Rzymskie – gnoza. Wobec niej wszystkie inne herezje b...

Arcytyrania cesarza sprawiała, że coraz liczniejsze grupy społeczne były niezadowolone z jego rządów. Gniew narastał również w środowisku arystokracji i bogatszych mieszczan. W marcu 68 roku doszło do pierwszego buntu przeciwko władzy Nerona. Zapoczątkował go Gaius Iulius Vindex w Galii. Chociaż jego powstanie było nieskuteczne, a w obawie przed zdradą sojusznika Rufusa popełnił samobójstwo, to właśnie Windeks zapoczątkował lawinę wydarzeń, które doprowadziły do upadku i śmierci despotycznego cesarza.

Na początku kwietnia 68 r. wojska w Hiszpanii obwołały cesarzem Galbę. Rzymski historyk Eutropiusz napisał wówczas: „Świat rzymski go przeklął i wszyscy jednocześnie opuścili, a senat uznał go za wroga”. Na tygodnie przed śmiercią Neron był całkowicie samotny. Został opuszczony nawet przez gwardię pretoriańską i zdradzony przez najbliższych współpracowników. 9 czerwca popełnił samobójstwo. – Qualis artifex pereo! (Jakiż artysta ginie!) – tak brzmiały jego ostatnie słowa.

Źródło: „Neron. Koniec dynastii”, Miriam T. Griffin, wyd. NapoleonV, Oświęcim 2018

Nasz ekspert

Jakub Rybski

Dziennikarz, miłośnik kina niezależnego, literatury, ramenu, gier wideo i dobrego rocka. Wcześniej związany z telewizją TVN24 i Canal +. Zawodowo nie boi się podejmować żadnego tematu, prywatnie bardzo zainteresowany polityką. Autor bloga na Instagramie "Mini Podróże".